Stanisław św.

Biogram

Święty Stanisław był biskupem krakowskim i męczennikiem. Badania czaszki św. Stanisława wykazały, że zmarł w wieku około 40 lat. Na tej podstawie można sądzić, że urodził się około 1039 roku. Pozostałe informacje o życiu Stanisława sprzed sakry biskupiej pochodzą z jego trzynastowiecznych żywotów i późniejszych przeróbek, co czyni je na poły legendarnymi. Stanisław miał pochodzić ze Szczepanowa koło Brzeska, a jego rodzice – według przekazu Jana Długosza – noszący imiona Wielisław i Bogna, posługiwali się herbem Turzyna. Stanisław kształcił się w szkole katedralnej, a po śmierci biskupa Suły Lamberta w 1071 roku został jego następcą z nominacji księcia Bolesława Szczodrego. Niewiele wiadomo o jego rządach w diecezji. Według lokalnej tradycji ufundował drewniany kościół w Szczepanowie, który później zastąpił murowanym wielki gloryfikator św. Stanisława – Jan Długosz. W opinii hagiografów stał na straży dóbr ziemskich należących do Kościoła, a w sporze z królem o wieś Piotrawin miał doprowadzić do wskrzeszenia jej poprzedniego właściciela Piotrowina, który poświadczył, że za życia sprzedał biskupowi swoje dobra. Wychodzący z grobu rycerz stał się najpopularniejszym wątkiem ikonograficznym w przedstawieniach św. Stanisława w sztuce. Jako jeden z najważniejszych hierarchów na ziemiach polskich uczestniczył w reaktywacji metropolii gnieźnieńskiej (1075), której struktury zniszczył nawrót pogański i najazd księcia czeskiego Brzetysława I, oraz koronacji królewskiej Bolesława (1076). Niedługo po tych wydarzeniach w elitach władzy doszło do wystąpień skierowanych przeciw królowi, a jednym z czynnych uczestników buntu został biskup Stanisław. Według narracji Galla Anonima, spisującego swą kronikę około 1115 roku, hierarcha zdradził swojego króla i za to został skazany na śmierć i obcięcie członków 11 kwietnia 1079. Już w czasach Wincentego Kadłubka, na przełomie XII i XIII wieku, istniały równorzędnie dwie tradycje o wydarzeniach związanych ze śmiercią Stanisława: dynastyczna, której propagatorzy podobnie jak Gall mówili o zdradzie hierarchy, oraz kościelna, utrzymująca pamięć o bohaterskim biskupie zamordowanym przez królewskich siepaczy na Skałce. Według tradycji trzynastowiecznej ciało biskupa, pośpiesznie pochowane przez duchownych w kościele św. Michała na Skałce, przeniesiono do katedry wawelskiej już w 1088 roku, jednak niektórzy historycy wskazują czas translacji raczej na drugą połowę XII wieku, po konsekracji nowej katedry w 1142 roku. Z czasem duchowieństwo krakowskie coraz mocniej akcentowało potrzebę wyniesienia Stanisława na ołtarze, co z jednej strony dałoby silny oręż ideowy w sporach z władcami dynastii piastowskiej, z drugiej neutralizowałoby narrację o św. Wojciechu, jako najważniejszym świętym Kościoła w Polsce, promowaną przez środowiska wielkopolskie. W 1243 lub 1245 roku biskup Prędota wraz z kapitułą katedralną podnieśli ciało Stanisława z grobu, co wiązało się z kolejnym etapem uznania świętości męczennika, z pewnością już wówczas porównywanego do św. Tomasza Becketta – arcybiskupa zamordowanego w 1170 roku na rozkaz króla Anglii. W końcu po przeprowadzeniu procesu kanonizacyjnego 8 września 1253 papież Innocenty IV wpisał Stanisława do katalogu świętych, ustanawiając jego wspomnienie w kalendarzu liturgicznym na 8 maja. W czasie krakowskich uroczystości kanonizacyjnych zorganizowanych w święto św. Stanisława w 1254 roku na Wawelu pojawiła się większość książąt piastowskich. Już wkrótce męczennika obwołano „ojcem ojczyzny” (pater patriae), a cudowne zrośnięcie się jego ciała poczytano za proroctwo zjednoczenia podzielonego Królestwa Polskiego. Od tej pory św. Stanisław stał się głównym, obok św. Wojciecha, patronem państwa polskiego.