Polichromia ścienna

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Miejscowość
Bodzanów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła
Tagi
sztuka XIX wieku sztuka XX wieku
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/00757
Kategoria
polichromia ścienna
Ilość
1
Czas powstania
1886 rok, 1954 rok
Technika i materiał
olej na drewnie, olej na płótnie naklejonym na drewno
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Wszystkie prawa zastrzeżone

Dzieje zabytku

W kronice parafialnej pod 1886 rokiem ówczesny proboszcz Augustyn Nowicki odnotował: „Zgodziłem się z malarzem niejakim Alojzym Pazdanowskim z Nowego Sącza za 725 złr aby odmalował kościół”. Pazdanowski najpewniej jest autorem iluzjonistycznie malowanej architektury tworzącej podziały ścian i stropów. W 1954 roku za zgodą Kurii Metropolitalnej i Konserwatora Zabytków wykonano w prezbiterium kościoła nową polichromię. Najpierw zdezynfekowano ściany, na nie zaś naklejono nowe płótno, na którym namalowano polichromię. Prace te wykonali Mieczysław Reguła wraz z ojcem Romualdem i dwoma pomocnikami. Jak opisano w kronice: „W prezbiterium są nowe obrazy św. Jana Kantego, św. Stanisława Biskupa, św. Wojciecha – a na ścianach są podobizny św. Stanisława Kostki, św. Andrzeja Boboli, św. Jacka, św. Kazimierza, św. Szymona z Lipnicy po drugiej stronie św. Jadwigi, błog. Kingi i Bronisławy – w czasie malowania ludność bardzo ofiarnie dostarczała mleka i potrzebnych materiałów i ofiar pieniężnych. W tym czasie pomalowano również cały kościół, zakrystię i przedsionek”. W 1973 roku zniszczoną polichromię kościoła odnowił Karol Pustelnik.

Opis

Ściany prezbiterium artykułowane malowanymi en grisaille, kompozytowymi pilastrami ustawionymi na wysokim cokole, dźwigającymi belkowanie, zakończone kostkowaniem, z tryglifami na ich osi. Cokół i fryz dekorowane płycinami z malowaną imitacją czerwonej marmoryzacji. Między pilastrami w połowie wysokości ściany malowane nisze zamknięte konchami z wizerunkami świętych, sceny ze świętymi w prostokątnych ramach i medaliony. Nisze i medaliony ukazane na beżowym tle, ujęte od dołu i od góry wicią roślinną z uskrzydlonymi główkami anielskimi i z krzyżami malowanymi en grisaille. Sceny ze świętymi ukazane na tle ścian pokrytych imitacją jasnobrązowej marmoryzacji. Na ścianie północnej w czerwonych niszach całopostaciowe przedstawienia św. Szymona z Lipnicy, św. Jacka oraz św. Andrzeja Boboli malowane en grisaille. Nad drzwiami do zakrystii malowana monochromatycznie w odcieniach czerwieni scena ze św. Kazimierzem klęczącym przed krucyfiksem, w towarzystwie puttów. Pomiędzy niszami scena ze św. Stanisławem wskrzeszającym Piotrowina. Na ścianie południowej w czerwonych niszach całopostaciowe przedstawienia św. Kingi i bł. Bronisławy malowane en grisaille oraz malowane dwie sceny ujęte ramami ukazujące św. Jana Kantego z uczniami na dziedzińcu Collegium Maius oraz św. Wojciecha podczas kazania. Pod oknem malowana podłużna płycina, ujęta ramą z monochromatycznym przedstawieniem aniołków w tanecznych pozach w jasnoczerwonych odcieniach. Na ścianie zamykającej prezbiterium namalowane en grisaille dwa medaliony z popiersiami św. Stanisława Kostki i św. Jadwigi. Strop w części prezbiterialnej ujęty ramą z kasetonów o niebieskim tle z rozetami. Pole środkowe stropu wypełnione białą wicią roślinną na bladoróżowym tle. W centralnej części plafon w formie stojącego prostokąta z wyłamanymi na kształt łuków odcinkowych bokami, ujęty rzeźbioną ramą, z przedstawieniem ofiarowania kluczy św. Piotrowi.
Ściany nawy artykułowane analogicznymi względem prezbiterium pilastrami na cokołach, dźwigającymi belkowanie. Pomiędzy otworami okiennymi malowane nisze z postaciami Chrystusa (ściana północna) i Marii (ściana południowa). Strop nad nawą główną ujęty bordiurą z kasetonów o niebieskim tle z rozetami. W centralnej części plafon w formie stojącego prostokąta z wyłamanymi na kształt łuków odcinkowych bokami, krótszymi wypukłymi, dłuższymi wklęsłymi, ujęty rzeźbioną ramą, z przedstawieniem kazania św. Pawła w Atenach. W czterech narożach plafonu bladoczerwone pola o nieregularnym kształcie wypełnione wicią roślinną z atrybutami godności kościelnych – tiarą papieską, stułą, tablicami prawa (papież), kapeluszem kardynalskim, księgą, stułą, laską z krzyżem patriarchalnym (kardynał), infułą, kadzielnicą, księgą, pastorałem (biskup), biretem, księgą, stułą, kadzielnicą, laską zakończoną krzyżem (kanonik). W części zachodniej, pod chórem strop belkowy. Pola pomiędzy belkami wypełnione wicią roślinną z główkami anielskimi. Ściany podzielone na dwie strefy – część cokołową oraz partię górną imitującą rustykę.

Zarys problematyki artystycznej

Wnętrze całego kościoła pokryte jest malowaną iluzjonistycznie polichromią imitującą neoklasycystyczną architekturę, która tworzy nie zawsze symetryczne podziały ścian i stropów, w postaci wysokiego cokołu. Na nim stoją pilastry podtrzymujące belkowanie, na stropach zaś malowane są kasetony i płyciny. Alojzy Pazdanowski wykonał polichromię kościoła po umieszczeniu na stropie obrazów Ferdynanda Olesińskiego (1883-1884). Dlatego dekoracja stropów w postaci kasetonów i płycin z dekoracją ornamentalną uwzględnia ramy wyznaczone przez obrazy, tworząc symetryczne podziały wypełniające ich pozostałą przestrzeń.
Malarze Mieczysław i Romuald Regułowie wypełnili pola pomiędzy pilastrami w prezbiterium. Zastosowali imitację architektury i materiału, tworząc iluzjonistyczne nisze z konchami z malowanymi postaciami świętych naśladującymi figury stojące wewnątrz wnęki, rzucające nawet cień. Podobnie w przypadku innych dwóch przedstawień – św. Kazimierza oraz igrających puttów, mających imitować płaskorzeźby w kamieniu. Na ścianach prezbiterium pojawiły się również obrazy ze scenami ze świętymi, ujęte malowanymi ramami, które w rzeczywistości są częścią polichromii, jakkolwiek zostały z niej wyodrębnione jako samodzielne przedstawienia, jakby obrazy wiszące na ścianach.






Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, drobne przetarcia. Polichromia odnowiona tylko w części prezbiterium, w nawie malatura w dużo gorszym stanie.

Streszczenie

W 1886 roku Alojzy Pazdaniewski z Nowego Sącza wykonał polichromię imitującą architekturę, tworzącą podziały ścian i stropów wewnątrz kościoła. W 1954 roku Mieczysław i Romuald Regułowie namalowali w prezbiterium sceny z przedstawieniami świętych. Polichromia ma charakter iluzjonistyczny, imitujący architekturę, rzeźbę, jak i materiał (kamień), z wykorzystaniem techniki en grisaille.

Bibliografia

Głowacki Leon, "Kościół pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła w Bodzanowie", Bodzanów 2009

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Polichromia ścienna", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/polichromia-scienna-8

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności