Obraz Matki Boskiej w płaszczu opiekuńczym ze świętymi w rokokowej ramie
Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Frydman
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Kościół
Św. Stanisława Biskupa i Męczennika
Miejsce przechowywania
nawa kościoła, ściana nad wejściem do kaplicy
Identyfikator
DZIELO/11975
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
rama – połowa XVIII wieku; obraz – 1932 rok
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, złocenie, srebrzenie, laserowanie, polichromowanie; olej na płótnie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Dzieje zabytku
Obraz Matki Boskiej ze świętymi został namalowany przez Antoniego Kûca w 1932 roku, kosztem miejscowych parafian. Wprawiono go w rokokową ramę z połowy XVIII wieku.
Opis
Obraz w formie stojącego prostokąta, ujęty profilowaną ramą, dekorowaną szczytem utworzonym z rocaille'owego kartusza z monogramem Marii w polu, flankowanym rocaille'm i kwiatami, podtrzymywanym w narożach konsolami. U dołu ramy podwieszenie utworzone z rocaille'owego kartusza z napisem „S(ANTA) MARIA / ORA PRO NOBIS”, ujęte rocaille'm i konsolami w narożach. Po bokach ramę trzymają nadlatujące putta. W centralnej części obrazu Matka Boska ukazana w pozycji stojącej pośród obłoków, z pochyloną głową i rozłożonymi na boki rękami podtrzymującymi płaszcz. Ubrana jest w różową suknię, przepasaną w talii, na ramionach ma obszerny, niebieski płaszcz, wokół głowy zawiązaną jasnobrązową chustę, na głowie koronę otwartą. W dolnej części kompozycji ukazane dwie grupy klęczących świętych, zwróconych do wewnątrz. Po lewej tronie św. Piotr. św. Stanisław i św. Stefan (?). Na pierwszym planie św. Stefan ukazany z profilu, z wyciągniętą w przód prawą ręką. Okolony jest krótką brodą i długimi, brązowymi włosami, ubrany w czerwony płaszcz królewski, ze złoconym wzorem, obszyty futrem. Przed nim na różowej poduszce z chwostami leży korona i jabłko królewskie. Obok niego św. Stanisław pozbawiony brody, w stroju biskupim, w żółtej kapie i infule oraz św. Piotr ukazany jako strzec, okolony siwymi włosami i brodą, w żółtym płaszczu. Po prawej stronie obrazu klęczą św. zakonnica, św. Katarzyna Aleksandryjska i św. Elżbieta Węgierska. Zakonnica ubrana jest w brązowy habit i welon oraz białą podwikę, prawą ręką przytrzymuje białą flagę, lewą wyciąga w bok. Obok niej klęczy św. Katarzyna z rekami złożonymi w geście modlitwy, o długich jasnych włosach. Ubrana jest w różowy płaszcz, na głowie ma koronę otwartą. Obok niej leży fragment koła. Za nimi postać św. Elżbiety, która podtrzymuje kwiaty róż. Ubrana jest w zielony płaszcz, na głowie ma czarny welon i koronę otwartą. Scena ukazana na tle jasnobłękitnego nieba wypełnionego żółto-brązowymi obłokami. W górnej części obrazu ukazane trzy putta. W dolnej części obrazu napis: „FUNDATORZY / MYSLIWIEC LUDWIK. IGLAR MACIEJ. GURCZYK PAWEŁ”. W prawym dolnym narożu obrazu sygnatura: „MAL(OWAŁ) KÛC ANTONI / 1932.”
Zarys problematyki artystycznej
Na omawianym obrazie ukazano Marię w typie ikonograficznym Matki Boskiej w płaszczu opiekuńczym (Matka Miłosierdzia, Matka Boska Opieki, Mater Misericordiae). Motyw płaszcza opiekuńczego i sam gest otaczania płaszczem jest głęboko symboliczny i ma daleką genezę sięgającą starożytności. Zwyczaj okrywania płaszczem lub welonem przez wysoko urodzone kobiety oznaczał wstawiennictwo za prześladowanymi. W legendach z XII i XIII wieku został połączony z kultem Matki Boskiej i ideą opieki nad wiernymi, która później utożsamiana była z miłosierdziem. W wizerunkach Matki Boskiej w płaszczu opiekuńczym stosowano zawsze ten sam schemat kompozycyjny, a więc Marii w pozycji stojącej, rozpościerającej płaszcz nad zgromadzonymi wokół niej adorantami (wiernymi, zakonnikami, klerem, dworem itd.)
Obraz z Frydmana ilustruje błędne zrozumienie tematu opieki Matki Boskiej, gdyż pod jej płaszczem ukazano klęczących świętych. W tej ikonografii święci mogli być przedstawiani w towarzystwie Marii, ale jako wspomagający - gdy Matka Boska trzymała na rękach Dzieciątko, święci podtrzymywali poły jej płaszcza nad adorantami. W sztuce polskiej znane są wizerunki Matki Boskiej otaczającej opieką zakonników i wiernych wszystkich stanów, nie zaś świętych. Być może autor obrazu miał na myśli połączenie wizerunku Opieki Matki Boskiej oraz wybranej grupy świętych (patronów?), nie zaś ukazania wskazanych świętych pod opieką Matki Boskiej.
Stan zachowania / Prace konserwatorskie
Drobne przetarcia złoceń ramy.
Streszczenie
Obraz Matki Boskiej ze świętymi został namalowany przez Antoniego Kuca w 1932 roku, kosztem miejscowych parafian. Wprawiono go w rokokową ramę z połowy XVIII wieku. Obraz z Frydmana ilustruje błędne zrozumienie tematu opieki Matki Boskiej, gdyż pod jej płaszczem ukazano klęczących świętych, co jest niezgodne z jej ikonografią.
Bibliografia
Monita Rafał, Skorupa Andrzej, "Frydman. Kościół św. Stanisława BM", Kraków 2014
Skorupa Andrzej, "Zabytkowe kościoły polskiego Spisza", Kraków 2001
"Maryja Orędowniczka Wiernych. Ikonografia nowożytnej sztuki kościelnej w Polsce, t. 2", Warszawa 1987
Osoby związane z dziełem
Inne dzieła z tego miejsca
![Zdjęcie nr 1: Dwa obrazy w formie leżącego prostokąta, każdy podzielony jest wewnątrz na trzy prostokątne pola z emblematami, ujęte esownicami i rocaille'm. Malowane są monochromatycznie, o biało-niebieskiej kolorystyce.
Pierwszy obraz z napisem w górnej linii „FACITE FRUCTUS DIGNOS POENAE TENTIAE. MATH: 3.”. Każda ze scen ujęta jest na górze i na dole kartuszami z napisami. Pierwsza od lewej jest na tle pejzażu i przedstawia ukazanego frontalnie, tańczącego błazna. Na drugim planie znajduje się uskrzydlona postać, w tunice, z głową w glorii, która lewą ręką zakrywa twarz, prawą z palcem wskazującym kieruje do góry. W górnym kartuszu napis „DEUS TU SCIS INSIPIENTIAM MEAM, ET DELICTA MEA A / TE NON SUNT ABS CONDITA Psal: 68.”, w dolnym „RECTE PECCATUM INSIPIENTIAM VOCAVIT, NEMO ENIM SAPIENS, / ID ALIQUANDO COMMITTIT. Orig in Psal: 37.”. Środkowa scena ukazana jest we wnętrzu, w którym po prawej stronie znajduje się łoże z baldachimem, z leżącą w nim chorą i płaczącą kobietą. W lewej części sceny, przy łóżku siedzi zwrócona profilem uskrzydlona postać w tunice, która prawą ręką trzyma za dłoń chorą, lewą kładzie na jej głowie. W górnym kartuszu napis „MISERERE MEI DOMINE, QUONIAM INFIRMUS SUM: Psal: 6.”, w dolnym „AEGROTAT HUMANUM GENUS, NON MORBIS CORPORIS, / SED PECCATIS. S. Aug: serm: 59.”. Trzecia scena ukazana jest na tle fantastycznego pejzażu. Na pierwszym planie leży ukazany z profilu kościotrup, który złapał w sieć, próbującą się wyrwać leżącą postać, przed którą znajdują się naczynia, owoce i lutnia. Na drugim planie na tle ognia trzy diabły ścigają uciekającą postać z pochodnią. Przed nią inna postać dmie w trąbę, druga, uskrzydlona nadlatuje z łukiem zrzucając uciekającej linę. W górnym kartuszu napis „DOLORES INFERNI CIRCUMDEDERUNT ME, PRAEOCCUPA=/VERUNT ME LAQUEI MORTIS. Psal. 17.”, w dolnym „OMNIA RETIBUS PLENA SUNT; DIABOLUS LAQVEO CUNCTA / COMPLEVIT. Origines Hom: 2. in cant:”.
Drugi obraz z napisem w górnej linii „DILIGAMUS DEUM QUINI AM IPSE PRIOR DILEXIT NOS. 1. Ioan: 4.”. Każda ze scen ukazana jest na tle pejzażu i zwieńczona na górze kartuszem z napisem. W pierwszej od lewej ukazane są trzy postacie kobiece, z których środkowa omdlała. Pierwsza kobieta podtrzymuje jej głowę i przykłada do niej kwiaty, a trzecia kobieta klęczy i wyciąga ku niej ręce. Przed omdlałą znajduje się kosz z owocami. W wieńczącym kartuszu napis „FULCITE ME FLORIB[US], STIPATE ME MALIS, QUIA AMORE LANGVEO. Cant: 2.”. Środkowa przedstawia kościotrupa, w którego żebrach klatki piersiowej uwięziona jest modląca się postać. W wieńczącym kartuszu napis „INFELIX EGO HOMO! QUIS ME LIBERABIT DE CORPORE MORTIS HUJUS? Ad Rom: 7.”. Trzecia scena po prawej przedstawia od tyłu kobietę jadącą na jeleniu, która lewą ręką trzyma jego poroże. Kierują się w stronę znajdującego się w grocie skalnej źródła, które tryska z uskrzydlonej postaci. W wieńczącym kartuszu napis „QUEMADMODUM DESIDERAT CEVUS AD FONTES AQUARUM, ITA / DESIDETAT ANIMA MEA AD TE DEUS. Psalmo 41.”.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/59380c3c5759523ce6001110/WorkImage/5b4601b81051a19af8eb7766/5b4601b81051a19af8eb7766_blockSmall.jpg?rand=1713539666)
Inne dzieła z tego roku
![Zdjęcie nr 1: Ambona jest przyścienna, wisząca, z dostępem od zakrystii przez drzwiczki w zaplecku. Kosz ma na planie połowy ośmioboku, na podstawie w formie wałka dekorowanego liśćmi, z podwieszeniem zakończonym szyszką. Ścianki kosza wydzielone są pilastrami rozmieszczonymi w narożach wieloboku, zakończonymi palmetami. Pomiędzy pilastrami znajdują się prostokątne płyciny dekorowane w górnej części ornamentem roślinnym, parapet przyjmuje formę gzymsu. Rolę zaplecka pełnią prostokątne drzwi we wnęce ujęte prostą ramą. Baldachim niepołączony z zapleckiem, na planie ośmioboku, ma formę pełnego belkowania dekorowanego kostkowaniem, w partii fryzu widnieje napis: „A(NNO) D(OMINI) 1601. [CUSTO]DIVNT ILLV[D] VERBVM DEI. BEATI QUI”. Podniebienie baldachimu malowane jest w motywy roślinne z podwieszoną rzeźbioną gołębicą Ducha Świętego w glorii promienistej. Struktura polichromowana jest w kolorze błękitnym, szarym i kremowym, z czerwonymi, pozłacanymi i posrebrzanymi elementami.](https://sdm.upjp2.edu.pl/synchronized/Work/5761635094eef3d32613bdbe/WorkImage/5b4897bfeebaa19af2e549f1/5b4897bfeebaa19af2e549f1_blockSmall.jpg?rand=1713539666)
Podobne dzieła
Po tytule
Po kategorii
Po tagach
Po technice i materiale
Jak cytować?
Paulina Kluz, "Obraz Matki Boskiej w płaszczu opiekuńczym ze świętymi w rokokowej ramie", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło: https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/obraz-matki-boskiej-w-plaszczu-opiekunczym-ze-swietymi-w-rokokowej-ramie