Św. Stanisław (?)

Dzieje zabytku

Wyposażenie w kościele św. Stanisława w Rabie Wyżnej powstało prawdopodobnie przed 1765 rokiem, gdyż w aktach wizytacji z tego roku wymienionych jest siedem ołtarzy o innych niż w aktach poprzedniej (1728) wezwaniach i ilości. Według opisu ołtarze ozdobione były rzeźbą, miejscami pozłacane, polichromowane i posrebrzane, wszystkie miały malowane obrazy. Ołtarz główny był pod wezwaniem Świętego Krzyża, prawdopodobnie z wizerunkiem ukrzyżowanego w polu głównym. Przez wzgląd na ikonografię figury obu świętych biskupów – Stanisława i Wojciecha – mogły znajdować się pierwotnie w ołtarzu bocznym pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika, wymienionym w aktach wizytacji z 1765 roku. Podczas przebudowy kościoła rabiańskiego w latach 1841-1843 wszystkie ołtarze zostały „na nowo popostawiane” i pomalowane. Ich struktura architektoniczna została przebudowana z ponownym wykorzystaniem ich dawnych elementów, jak omawiane figury. Najprawdopodobniej wówczas umieszczono je wtórnie w ołtarzu głównym. Figury najpewniej razem z ołtarzem były odnawiane i odmalowywane w latach 1903, 1961-1969 i 1985.

Opis

Rzeźba drążona, ustawiona na podstawie na planie prostokąta. Figura zwrócona jest w trzech czwartych w lewo, w delikatnym kontrapoście, o łukowato wygiętej sylwetce. W prawej, ugiętej ręce trzyma pastorał, lewą wyciąga przed siebie. Twarz ma pociągłą, szczupłą, z silnie zaznaczonymi łukami brwiowymi i kośćmi policzkowymi, z szeroko otwartymi oczami, prostym nosem i otwartymi ustami, okoloną bujną, kręconą brodą oraz krótkimi, kręconymi włosami. Święty jest ubrany w fioletową albę, białą rokietę ze złotą lamówką u szyi oraz czerwoną kapę ze złotą lamówką i pomarańczową podszewką, zapiętą na piersi, opadającą na plecy, z zawiniętym i ekspresyjnie rozwianym fragmentem tkaniny na prawej nodze. Na głowie wysoka infuła z pozłoconym krzyżem i brzegami. Polichromia naturalistyczna w partiach ciała.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźbę charakteryzuje smukłość ciała optycznie zwiększona poprzez wysoką infułę. Figura ukazana jest w ekspresyjnym ruchu z dłonią w geście, któremu wtóruje sugestywna mimika twarzy. Całość podkreślają silnie drapowane szaty, odzwierciedlające układ ciała postaci.
Dotychczas figurę identyfikowano jako św. Stanisława ze Szczepanowa, gdyż ten święty najczęściej towarzyszy św. Wojciechowi, jakkolwiek nie posiada ona atrybutów pozwalających jednoznacznie na takie określenie. Święty Stanisław w ikonografii najczęściej przedstawiany był bez brody oraz z niewielką postacią Piotrowina nawiązującą do historii nabycia przez świętego dla diecezji wsi Piotrawin. Co więcej, w ołtarzu bocznym pod wezwaniem św. Stanisława, w którym pierwotnie znajdowała się figura, wizerunek tego świętego umieszczony był zapewne w polu głównym, zatem omawiana rzeźba mogła przedstawiać innego biskupa.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, przetarcia polichromii i złoceń, ubytki trzech palców prawej dłoni i kciuka lewej, silne zabrudzenia. Krzywaśń pastorału spękana, zaklejona taśmą. Figura najpewniej razem z ołtarzem była odnawiana i odmalowywana w latach 1903, 1961-1969 i 1985.

Streszczenie

Obie figury biskupów – św. Stanisława i św. Wojciecha – powstały przed 1765 rokiem, Najprawdopodobniej pierwotnie znajdowały się w ołtarzu bocznym św. Stanisława, podczas remontu świątyni w latach 1841-1843 zostały wtórnie umieszczone w ołtarzu głównym. Dotychczas figurę identyfikowano jako św. Stanisława ze Szczepanowa, gdyż ten święty najczęściej towarzyszy św. Wojciechowi, jakkolwiek nie posiada ona atrybutów pozwalających jednoznacznie na takie określenie.

Bibliografia