Ołtarz główny

Dzieje zabytku

W 1913 roku ówczesny proboszcz parafii Józef Nowak zawarł kontrakt na wykonanie ołtarza z Władysławem Druciakiem, rzeźbiarzem z Krakowa. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, znajdujący się na zasuwie wykonał malarz Szczurowski, a prace przy ołtarzu wykończył złotnik Józef Małek. Ołtarz poddano konserwacji w latach 2016-2017 przeprowadzonej pod kierownictwem Beaty Skalmierskiej. Zabiegi restauratorskie przy elementach rzeźbiarskich wykonał Wojciech Kurdziel z Kalwarii Zebrzydowskiej.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednokondygnacyjna, trójosiowa. Ołtarz kamienny, prostopadłościenny, ustawiony na dwustopniowej podstawie. Mensa kamienna, silnie wysunięta, podtrzymywana przez dwie kamienne kolumienki. Antepedium podzielone na trzy kwadratowe pola z płycinami, w środkowej wysuniętej do przodu medalion z monogramem IHS w polu. Tabernakulum w formie prostopadłościennej skrzynki, obitej fakturowaną blachą, od frontu ujęte parą kolumienek. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta, dwuskrzydłowe z trybowanym przedstawieniem kielicha z unoszącą się Hostią w glorii, adorowaną przez dwa klęczące anioły. Tron do wystawiania monstrancji w formie baldachimu podtrzymywanego przez cztery kolumienki oraz z zabudowaną ścianką tylną dekorowaną rytym wzorem z czteroliści i medalionu z monogramem IHS w glorii podtrzymywanym przez parę unoszących się aniołów. Baldachim w formie dwuspadowego daszku zwieńczonego pseudowieżyczką z krzyżem; od frontu zamknięty wimpergą. Nastawa ołtarzowa ustawiona na dwustrefowym cokole z predellą dekorowaną blendami. Osie wydzielone czterema kolumnami dźwigającymi pinakle. Oś środkowa, najszersza ujęta dwiema dwustrefowymi płytkimi niszami zakończonymi trójlistnie z półpełnymi figurkami świętych: Dominika i Izydora po prawej oraz Ambrożego i Jacka po lewej; zwieńczona wimpergą, flankowaną przez dwie figurki aniołków nakryte baldachimami w formie sterczyn. W polu nisza w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem trójlistnym z płaskorzeźbionym przedstawieniem Trójcy Świętej. Osie boczne z niszami w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z figurami św. Wojciecha (po lewej) i św. Stanisława (po prawej), zamknięte dwiema wimpergami ze sterczynami oraz jednospadowym daszkiem z ażurową wieżyczką. Zwieńczenie w formie ażurowej wieżyczki z figurką św. Józefa z Dzieciątkiem, zakończonej dużą sterczyną z krzyżem dekorowaną żabkami. Struktura w kolorze naturalnego drewna, profile i ornamentyka złocone, tło pola środkowego w kolorze błękitnym, detale zielone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny powstał w pracowni rzeźbiarskiej Władysława Druciaka w 1914 roku. Jest wykonany stylu neogotyckim, który nawiązywał do wzorów średniowiecznych – gotyckich, powielając dawne formy oraz ornamenty i komponując je w nową całość. W trójosiowym ołtarzu złożono elementy stosowane w architekturze gotyckiej, takie jak ażurowe wieżyczki zwieńczone pinaklami, dekorujące je kwiatony oraz żabki, łuki ostre, wimpergi, czy maswerki. Autor dzieła, Władysław Druciak (1874-1923) wykonywał wiele obiektów sztuki sakralnej na terenie Małopolski na przełomie XIX i XX wieku, zarówno w drewnie, jak i w kamieniu. Urodził się w Krościenku nad Dunajcem, gdzie ukończył szkołę powszechną, a wykształcenie zawodowe uzyskał w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem – w oddziale rzeźby ornamentalnej. Ponadto w latach 1895-1896 oraz 1899-1900 uczęszczał na wieczorowe kursy rysunku zawodowego i modelowania w Państwowej Szkole Przemysłowej w Krakowie. Jego nauczycielem był Kazimierz Wakulski, konserwator wielu średniowiecznych rzeźb, m.in. z ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie. Nie bez znaczenia było więc doświadczenie mistrza, które miało wpływ na ukształtowanie młodego rzeźbiarza. Po śmierci Kazimierza Wakulskiego (1905) Druciak przejął jego pracownię rzeźbiarską przy ul. Retoryka 10 w Krakowie. Specjalizował się w wykonywaniu ołtarzy neogotyckich oraz rzeźb w kamieniu. Ołtarz w Krzywaczce zalicza się do późniejszej twórczości artysty. Wcześniej wykonał on ołtarze neogotyckie w kościołach w Kozach (1906, 1908), Rabce (1909) i Libiążu (1912). Ponadto Druciak jest autorem ołtarzy do kościoła NMP Wniebowziętej w Ochotnicy Górnej (1915-1916), które zostały przeniesione do kościoła w Stanisławowie (na Ukrainie), a także różnych realizacji w kościele Nawiedzenia NMP w Kasince Małej (1917-1923). W ostatnim roku życia artysta wykonał ambonę oraz grupę Ukrzyżowania na łuku tęczowym w bazylice Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej. Jego twórczość określa się jako przykład historyzmu w rzeźbie sakralnej początku XX wieku. Był doskonałym majstrem, biegłym w praktyce warsztatowej, nie wypracował jednak indywidualnego stylu, bardziej przetwarzając znane mu realizacje innych artystów. W niszy głównej ołtarza w Krzywaczce znajduje się płaskorzeźba Trójcy Świętej, która bezpośrednio nawiązuje do wezwania parafii, natomiast w niszach mniejszych figury: św. Jacka, św. Izydora, św. Ambrożego i św. Dominika, a w większych niszach świętych patronów Polski: św. Stanisława i św. Wojciecha, natomiast w zwieńczeniu figura św. Józefa z Dzieciątkiem.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz po konserwacji w latach 2016-2017.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele w Krzywaczce powstał w pracowni rzeźbiarskiej Władysława Druciaka w 1914 roku. Kontrakt na wykonanie dzieła artysta podpisał z ówczesnym proboszczem parafii Józefem Nowakiem w 1913 roku. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej, znajdujący się na zasuwie wykonał malarz Szczurowski, a prace przy ołtarzu wykończył złotnik Józef Małek. Ołtarz jest wykonany w stylu neogotyckim, który nawiązywał do wzorów średniowiecznych – gotyckich, powielając dawne formy oraz ornamenty i komponując je w nową całość. W trójosiowym ołtarzu złożono elementy stosowane w architekturze gotyckiej, takie jak ażurowe wieżyczki zwieńczone pinaklami, dekorujące je kwiatony oraz żabki, łuki ostre, wimpergi, czy maswerki. Twórczość Druciaka określa się jako przykład historyzmu w rzeźbie sakralnej początku XX wieku. W niszy głównej ołtarza w Krzywaczce znajduje się płaskorzeźba Trójcy Świętej, która bezpośrednio nawiązuje do wezwania parafii, natomiast w niszach mniejszych figury: św. Jacka, św. Izydora, św. Ambrożego i św. Dominika, a w większych niszach świętych patronów Polski: św. Stanisława i św. Wojciecha, natomiast w zwieńczeniu figura św. Józefa z Dzieciątkiem.

Bibliografia