Ambona

Opis

Ambona neogotycka, zawieszona na narożnym filarze nawy głównej i północnego ramienia transeptu. Na ambonę prowadzą schody z lekko skręconą balustradą przylegającą do północnej strony prezbiterium. Balustrada artykułowana romboidalnymi płycinami podzielonymi na pola w kształcie trapezu i małego trójkąta. W polach obu płycin białe dekoracje ze stylizowanej wici akantu; płyciny trapezowe u góry zdobione rzeźbioną, ażurową dekoracją stylizowanego astwerku. Kosz na planie sześcioboku ujęty od góry i od dołu profilowanym gzymsem. Podstawa ośmioboczna, zwężająca się ku dołowi, ujęta pozłacanym i ażurowym ornamentem roślinnym. Boki kosza z czterema płycinami, flankowanymi wąskimi filarkami ze szkarpami i zwieńczonymi pinaklami. W polach płycin ukazane są płaskorzeźbione wizerunki ewangelistów, od lewej strony: św. Mateusza, św. Jana, św. Łukasza i św. Marka. Ewangeliści przedstawieni w postawie stojącej z księgami i piórami do pisania w dłoniach. U ich stóp znajdują się odpowiadające im atrybuty. Sylwetki polichromowane, ukazane na tle malowanego pejzażu. Płyciny zwieńczone rzeźbioną, ażurową dekoracją astwerku. Zaplecek prostokątny ujęty dwoma sterczynami wspartymi na niewielkich konsolkach. W polu zaplecka ostrołukowa arkada z polem przedzielonym maswerkową dekoracją wspartą na trzech półkolumienkach. W polu dwie tablice Dekalogu. Baldachim ambony rozłożysty, powtarzający plan kosza. Podniebie podzielone promieniście odchodzącymi listwami, pośrodku ośmioboczne pole z płaskorzeźbioną gołębicą Ducha Świętego. W zwieńczeniu architektoniczna aedicula wsparta na czterech kolumnach z głęboką wnęką, w której umieszczona jest rzeźba Chrystusa. Aedicula zwieńczona jest wysoką sterczyną zakończoną łacińskim krzyżem. Baldachim zamknięty fryzem wypełnionym astwerkiem i ażurowym ornamentem z wolutowo skręconej wici roślinnej. W narożach sterczyny z żabkami i kwiatonami. Spód kosza i baldachimu zdobione są rzeźbionymi arkadkami. Struktura ambony malowana w kolorze ciemnobrązowym, płyciny i balustrady jasnobrązowe, detale architektoniczne i ornamentyka złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia każdego kościoła. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Ambona została wykonana w stylu neogotyckim na przełomie XIX i XX wieku, co odzwierciedla się w jej strukturze nacechowanej neogotyckimi formami w postaci wimperg, sterczyn, maswerków, żabek i innych detali. Ambona prawdopodobnie powstała w tym samym warsztacie, co ołtarze boczne w tutejszym kościele. Ścianki kosza zdobią płaskorzeźby czterech ewangelistów, które zostały ukazane w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym, z księgą i piórem do pisania w ręku oraz w towarzystwie odpowiadających im atrybutów: lwa, anioła, woła i orła. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii po raz pierwszy można spotkać się u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Streszczenie

Ambona została wykonana w stylu neogotyckim na przełomie XIX i XX wieku, co odzwierciedla się w jej strukturze nacechowanej neogotyckimi formami w postaci wimperg, sterczyn, maswerków, żabek i innych detali. Ścianki kosza zdobią płaskorzeźby czterech ewangelistów, które zostały ukazane w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym, z księgą i piórem do pisania w ręku oraz w towarzystwie odpowiadających im uskrzydlonych atrybutów: lwa, człowieka, woła i orła.

Bibliografia