Adoracja św. Franciszka z Asyżu, Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wadowicki
Gmina
Andrychów
Miejscowość
Andrychów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Macieja Apostoła
Miejsce przechowywania
plebania
Identyfikator
DZIELO/24151
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wiek
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
olej na blasze, drewno, techniki stolarskie i snycerskie, złocenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 94 cm
wysokość – 202 cm
głębokość – 37 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 88 cm
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Feretron sprawiono w drugiej połowie XIX wieku dla członków III Zakonu św. Franciszka.

Opis

Czworoboczne pole obrazowe w kształcie stojącego prostokąta, ujęte w dekoracyjną ramę ze zwieńczeniem oraz ażurową wicią akantowo-kwiatową po bokach, ustawiono na postumencie w kształcie leżącego prostopadłościanu dekorowanego profilami o wklęsłych bokach z wywiniętym ornamentem roślinnym. Całość przytwierdzonym do prostopadłościennego cokołu, profilowanego i fazowanego, przeprutego po bokach otworami na drążki do noszenia, wspartego na czterech rzeźbionych lwich łapach. Zwieńczenie uzyskało kształt półkolistego pola z krzyżem równoramiennym w otoku w środku, ujętego dekoracyjną ramą otoczoną na zewnątrz ażurowym ornamentem, zakończonego na szczycie krzyżem. Na awersie w polu obrazowym umieszczono obraz z adoracja św. Franciszka z Asyżu. Święty został ukazany frontalnie stojąc w centrum kompozycji na stopniu przed ołtarzem. Obie rozłożone ręce z widocznymi stygmatami ma uniesione w górze. Prawą zdaje się błogosławić klęczącą przed nim parę. Franciszek ma pociągłą twarz o jasnej karnacji z półprzymkniętymi oczami o spojrzeniu skierowanym na klęczących z wydatnym nosem i ustami. Jego głowę otaczają krótkie włosy z wyciętą tonsurą oraz brązową broda. Ubrany jest w brązowy habit franciszkańskie przewiązany w pasie sznurem. Przed nim z prawej strony kompozycji klęczy kobieta z mężczyzną ujęci od tyłu w trzech czwartych w prawo. Oboje mają modlitewnie złożone dłonie. Mężczyzna ma ciemne włosy i zarost, ubrany jest w surdut. Kobieta ma krótko upięte włosy oraz czarną suknię z białym kołnierzykiem. Z lewej strony kompozycji stoi brodaty franciszkanin z tonsurą ujęty w profilu w prawo. W lewej ręce trzyma złożony habit, a w prawej sznur. Za Franciszkiem znajduje się prostopadłościenny ołtarz nakryty białym obrusem z ustawionym na nim krucyfiksem i czterema płonącymi świecami w wysokich lichtarzach. Tło dla ołtarza tworzy szarobeżowa wnęka flankowana dwiema lizenami. Na rewersie wyobrażono Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny. W centrum kompozycji znalazła się wyobrażona w całej postaci w mocnym kontrapoście Madonna stojąca na półksiężycu na obłokach. Maria obie dłonie ma skrzyżowane na piersiach. Jej głowa została ujęta w trzech czwartych w prawo. Jest to młoda dziewczyna o pociągłej twarzy, jasnej karnacji wydatnym nosie i pełnych ustach. Jej spojrzenie uniesionych oczu skierowane jest w górę. Głowę otaczają długie, brązowe włosy spływające na plecy oraz świetlista poświata z dwunastoma gwiazdkami. Niepokalana ubrana jest w białą suknię przewiązaną w talli oraz niebieski płaszcz przerzucony przez lewe ramię, którego poły opadają na obłoki. Ponad głową Marii dwa putta unoszą zamkniętą, złotą koronę. Po jej bokach na rozjaśnionym tle na obłokach wyobrażono dwie pary uskrzydlonych aniołków. Pozostałych pięć aniołków igra pośród obłoków poniżej półksiężyca, na którym wspiera się Maria.

Zarys problematyki artystycznej

Kompozycja z przedstawieniem adoracji św. Franciszka z Asyżu stanowi wyraźne nawiązanie do obrazu "Papież Mikołaj V u grobu św. Franciszka" z ok. 1608 roku w prawym, bocznym ołtarzu w kościele klasztornym bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej. Można tu także widzieć obraz z tym samym tematem z XVII wieku w katedrze we Włocławku. W obu przywołanych dziełach można także zaobserwować wpływ sposobu w jakim ukazano Franciszka na miedziorycie Carolusa de Mallery wydanego w Antwerpii w 1613 roku. Być może malarz andrychowski posłużył się tymi wzorami komponując swoje przedstawienie, podobnie jak w obrazie Niepokalanego Poczęcia prawie dosłownie powtórzył popularną kompozycję obrazu Bartolomé Estebana Murilla tzw. Niepokalanej z Eskurialu z lat 1660-1650 (Madryt, Museo del Prado), o czym może świadczyć układ postaci i złożone dłonie oraz długie rozwiane włosy, znajdujące swoje powtórzenia w kolejnych dziełach tego malarz o tym samym temacie, a rozpropagowanego przez liczne wzory graficzne, np. pracy Léopolda Massarda "Matka Boska Niepokalana" z ok. 1853 roku. Nowością w realizacji andrychowskiej jest wprowadzenie dwóch putt unoszących koronę nad głową Madonny.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ostatnią konserwację przeprowadzono na początku XXI wieku.

Literatura

M. Rzepińska, Obraz w kościele w Kalwarii Zebrzydowskiej - przyczynek do potrydenckiej ikonografii franciszkańskiej, "Folia Historiae Artium, t. 23 (1987), s. 23-36, il. 1, 4, 6, 8;
A. Witko, Sewilskie malarstwo XVII wieku. Od wizji mistycznych do martwych natur, Kraków 2013, s. 188-194, il. 87-91;
Z. Michalczyk, W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016, s. 784, il. 393.

Streszczenie

Feretron sprawiono w drugiej połowie XIX wieku dla członków III Zakonu św. Franciszka. Na awersie przedstawiono adorację św. Franciszka przez członków III Zakonu św. Franciszka, a na rewersie Niepokalane Poczęcie wg obrazu Bartolomé Estebana Murilla tzw. Niepokalanej z Eskurialu z lat 1660-1650 (Madryt, Museo del Prado).

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Adoracja św. Franciszka z Asyżu, Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/adoracja-sw-franciszka-z-asyzu-niepokalane-poczecie-najswietszej-marii-panny

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności