Matki Boskiej Częstochowskiej

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Polanka Wielka
Miejscowość
Polanka Wielka
Miejsce przechowywania
południowo-wschodni narożnik nawy kościoła
Identyfikator
DZIELO/25123
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
połowa XVIII wieku
Fundator
anonimowy pomocnik Johanna Georga Lehnera
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i snycerskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
ks. Szymon Tracz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

Rokokowy ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej wraz z ołtarzem głównym oraz bocznym ołtarzem Najświętszego Serca Pana Jezusa, został wykonany przez anonimowego pomocnika Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776) w połowie XVIII wieku. Na przestrzeni wieków był on kilkakrotnie odnawiany. Znajdujący się w nim obraz św. Józefa w zwieńczeniu oraz mniejszy obrazek ze św. Jana Nepomucena z cokołu zostały przeniesione do nowego kościoła. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w wyniku włamania skradziono znajdujące się w zwieńczeniu figury aniołów.

Opis

Przyścienny ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej uzyskał formę architektonicznej nastawy jednokondygnacyjnej, jednoosiowej ze zwieńczeniem. Drewniana mensa z portatylem flankowana przez dwustrefowy wklęsło-wypukły cokół wspiera się na ażurowym, konsolowym stipesie ołtarzowym, dekorowanym ornamentami rocalliowymi. Kondygnacja wsparta na dwustrefowym cokole została ujęta dwiema parami pilastrów zwróconych delikatnie do wewnątrz oraz silnie wysuniętą do przodu parą kolumn o kapitelach kompozytowych. Podpory dźwigają belkowanie o wklęsło-wypukłej linii. Nad polem środkowym belkowanie jest przerwane, a na osiach podpór wyłamane. Na przedłużeniu kolumn na belkowaniu usytuowano wolutowe przyczółki dekorowane rocalliem, stanowiących postumenty do skradzionych figur aniołów. W polu środkowym umieszczono obecnie obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy Najświętszego, ujęty profilowaną, złoconą ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, dekorowaną ornamentem rocalliowym. Poniżej obrazu pomiędzy dwiema rocalliowymi konsolami widnieje zdjęcie obrazu św. Jana Nepomucena. Zwieńczenie uzyskało formę leżącego prostokąta o wklęsłych, wolutowych bokach przechodzących u góry we wklęsło-wypukłe belkowanie, przyjmujące nad polem formę łuku falistego. W polu zwieńczenia znalazło się zdjęcie obrazu ze św. Józefem ujęte we wklęsło-wypukłą, profilowaną i złoconą ramę. Pilastry kondygnacji ozdobiono kapitelami z rocaille, a ich trzony udekorowano złoconymi zwisami utworzonymi z rocaille, rozet i liści. Całość struktury polichromowano na biało, a ornamenty i profile zostały wyzłocone.

Zarys problematyki artystycznej

Retabulum bocznego Najświętszego Serca Pana Jezusa w Polance Wielkiej można połączyć z warsztatem działającego w Krakowie i w Małopolsce Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776), być może z którymś z jego uczniów, którego Anna Dettloff określiła jako "pomocnik Lehnera". Ten sam artysta około połowy XVIII wieku wykonał ołtarz główny w niedalekim drewnianym kościele św. Andrzeja w Osieku oraz ołtarz główny i prospekt organowy w kościele parafialnym św. Macieja w sąsiednich Bielanach. W wymienionych przykładach materiałem preferowanym przez artystę jest drewno, najczęściej malowane na biało ze złoconymi elementami dekoracyjnymi.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Nastawa wyraźnie jest przechylona. Widoczne są liczne ubytki mechaniczne, przetarcia złoceń i polichromii. Można dostrzec brak części ornamentów, brak rocaille’owego, ażurowego stipesu ołtarza. Całość struktury jest bardzo mocno zabrudzona. Brakuje rocaillowego kartusza ze szczytu ołtarza.

Literatura

Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, Warszawa 1953, s. 23;
A. Hałatek, B. Jania, Świątynie Osieka, Osiek 2008, s. 5;
A. Dettloff, Rzeźba krakowska drugiej połowy XVIII w. Twórcy, nurty i tendencje, Kraków 2013, s. 69-82, il. 106-107;
Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska, red. S. Brzezicki, J. Wolańska, Warszawa 2016, s. 1028, 1076.

Streszczenie

Rokokowy ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej wraz z ołtarzem głównym oraz bocznym ołtarzem Najświętszego Serca Pana Jezusa, został wykonany przez anonimowego pomocnika Johanna Georga Lehnera (ok. 1703-1776) w połowie XVIII wieku. Na przestrzeni wieków był on kilkakrotnie odnawiany. Znajdujący się w nim obraz św. Józefa w zwieńczeniu oraz mniejszy obrazek ze św. Jana Nepomucena z cokołu zostały przeniesione do nowego kościoła. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w wyniku włamania skradziono znajdujące się w zwieńczeniu figury aniołów.

Jak cytować?

ks. Szymon Tracz, "Matki Boskiej Częstochowskiej", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matki-boskiej-czestochowskiej-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności