Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Gorzków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej
Tagi
Jettmar Władysław ołtarz główny
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/01526
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
1914 rok
Fundator
Jettmar Władysław
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno dębowe, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromowanie i złocenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz ufundował w 1914 roku ksiądz Władysław Jettmar, który osobiście wyszukiwał dęby w okolicy i prosił ludzi, aby ofiarowali je na ołtarz. Dzieło wykonał krakowski rzeźbiarz Franciszek Styczeń. Ołtarz pomalowano i pozłocono w latach 1948-1949.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa drewniana w kształcie prostopadłościennej skrzyni z narożami lekko wysuniętymi przed jej lico. Antependium drewniane z umieszczoną w centrum prostokątną płyciną z płaskorzeźbioną sceną Ostatniej Wieczerzy według Leonarda da Vinci. Po bokach po dwie mniejsze płyciny w kształcie prostokąta stojącego wypełnione płaskorzeźbioną, złoconą dekoracją z winnym gronem, kłosami, kwiatami oraz muszlą palmetową.
Tabernakulum w kształcie prostopadłościennej, obitej metalową blachą skrzynki, dwudrzwiowe. Na drzwiczkach odlewana dekoracja z kłosów i winnych gron, powyżej gorejące serce. Tabernakulum ujęte drewnianym tronem wystawienia w formie ażurowej kolumnady na planie półkola. Zwieńczone ażurowymi wolutami tworzącymi formę baldachimu. U szczytu korona zamknięta, u jej podstawy Baranek Apokaliptyczny.
Retabulum ustawione na wysokim cokole z bokami zwróconymi pod kątem 45 stopni, zwieńczonym wydatnym profilowanym gzymsem. Na ścianach cokołów uskrzydlone główki aniołów z podwieszonym ornamentem o motywach cęgowych i roślinnych. Kondygnacja flankowana jest parą kolumn podtrzymujących niepełne belkowanie. Kolumny o kapitelach kompozytowych, marmoryzowanych trzonach, z nałożoną do połowy dekoracją w formie ornamentalnej wici roślinnej złożonej z motywów akantu, rocaille'u, palmety i ornamentu cęgowego. Na gzymsie fragmenty przerwanego trójkątnego przyczółka, na których siedzą pełnoplastyczne figury aniołków. Pole główne ołtarza o lekko zaoblonych narożach, w jego centrum złocona, profilowana rama w otoku z cierniowej korony, o kształcie prostokąta stojącego zakończonego półkoliście. Pośrodku obraz Matki Boskiej Częstochowskiej oraz obraz Ukrzyżowanie na zasuwie, ponad którym umieszczona jest płaskorzeźba Boga Ojca. Powyżej, na osi ołtarza złocona korona z krzyżykiem.
Zwieńczenie ujęte jest kolumnami analogicznymi jak w kondygnacji dźwigającymi niepełne, przełamane na osi podpór belkowanie o linii wklęsło-wypukłej. W polu promienista gloria z gołębicą Ducha Świętego na tle obłoków. Po bokach zwieńczenia znajdują się spływy wolutowe dekorowane kwiatami. U szczytu krzyż wyrastający z palmety. Ołtarz malowany na kolor brązowy, złocenia w partiach profili elementów architektonicznych i ornamentów złocone, detale srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz w Gorzkowie wykonał Franciszek Styczeń. Artysta wyrzeźbił również figurę św. Walentego w kościele w Konopiskach w powiecie częstochowskim w ołtarzu głównym, wykonanym w latach 1928-1930. Ponadto zrealizował pokrywę chrzcielnicy z figurami Chrystusa i św. Jana Chrzciciela w kościele w Gorzkowie. Ołtarz stanowi przykład typowej nastawy ołtarzowej, cechującej się prostą, jednokondygnacyjną, jednoosiową formą, ujętą po bokach parą kolumn. Nowatorskim elementem zdobiącym ołtarz jest motyw gałązek cierniowych oplatających pole główne.

Streszczenie

Ołtarz ufundował w 1914 roku ksiądz Władysław Jettmar, który osobiście wyszukiwał dęby w okolicy i prosił ludzi, aby ofiarowali je na ołtarz. Dzieło wykonał krakowski rzeźbiarz Franciszek Styczeń. Ołtarz pomalowano i pozłocono w latach 1948-1949. Niestety posiadamy mało informacji o wykonawcy dzieła. Wiadomo, że wyrzeźbił również figurę św. Walentego w kościele w Konopiskach w powiecie częstochowskim w ołtarzu głównym, wykonanym w latach 1928-1930. Ponadto Styczeń zrealizował pokrywę chrzcielnicy z figurami Chrystusa i św. Jana Chrzciciela w kościele w Gorzkowie. Ołtarz stanowi przykład typowej nastawy ołtarzowej, cechującej się prostą, jednokondygnacyjną, jednoosiową formą, ujętą po bokach parą kolumn. Nowatorskim elementem zdobiącym ołtarz są gałązki cierniowe oplatające pole główne.

Bibliografia

Stachura Mieczysław Antoni, "Dom Bożej Matki", Gorzków 2007
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-89

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności