Matki Boskiej Częstochowskiej

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
oświęcimski
Gmina
Kęty
Miejscowość
Kęty
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Bielsko-Żywiecka
Parafia
Św. Małgorzaty i św. Katarzyny
Miejsce przechowywania
kaplica południowa, przy ścianie południowej
Identyfikator
DZIELO/23833
Kategoria
ołtarz
Dookreślenie zabytku
Ołtarz boczny
Ilość
1
Czas powstania
przełom lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku
Technika i materiał
drewno rzeźbione, złocone, techniki stolarskie
Autor noty katalogowej
Paulina Chełmecka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0

Dzieje zabytku

30 sierpnia 1970 w kościele parafialnym w Kętach miała miejsce uroczystość poświęcenia ołtarza bocznego z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej. W obrzędach brał udział metropolita krakowski Karol Wojtyła, któremu asystował prałat Józef Dowsilas. Około godziny 18:00 społeczność parafii powitała przybyłych z Krakowa dostojników, następnie rozpoczęto uroczystą mszę świętą, sprawowaną przy nowym ołtarzu, której przewodniczył ksiądz wicedziekan z Międzybrodzia Bialskiego Jan Banaś wraz z licznym gronem duchownych z dekanatu oświęcimskiego. Poświęcenia ołtarza oraz obrazu dokonał kardynał Wojtyła, wygłosił on także homilię nawiązującą do kultu maryjnego.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Ołtarz wykonano w formie stołu na dwóch prostopadłościennych podporach w narożach ujętych kolumienkami o skręconych trzonach oraz z motywem dużego, kolistego medalionu pośrodku, z płaskorzeźbionym monogramem maryjnym i napisem wzdłuż krawędzi „KRÓLOWO KORONY POLSKIEJ – MÓDL SĘ ZA NAMI”. Retabulum osadzone jest na niewysokim cokole o zryzalitowanych bokach i podwieszeniu z motywem puklowania. Część środkowa nastawy ujęta jest parą kolumn o skręconych trzonach i stylizowanych kapitelach korynckich, wspierających wyłamujące się ponad nimi belkowanie przerwane w partii architrawu i fryzu. Pole części środkowej jest w kształcie stojącego prostokąta, zawiera obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Niewysokie zwieńczenie ujęte zostało przerwanym przyczółkiem wolutowym. Wysunięte pola cokołu retabulum zdobi para płaskorzeźbionych kartuszy z godłem Polski po lewej i herbem Kęt po prawej stronie. Część środkową wypełnia rząd kolumienek. Trzony kolumn retabulum oplatają wici winnej latorośli z rozetkami. Część środkową ujmuje para pionowych listew zdobionych stylizowanym ornamentem roślinnym, pole obrazowe natomiast płycina o kartuszowym wykroju, zwieńczona motywem konchy. Płaszczyzny fryzu zdobią motywy płaskorzeźbionych rozet. Szczyt zwieńczenia ma formę promienistej glorii w kształcie krzyża równoramiennego.
Struktura retabulum utrzymana jest w kolorze naturalnego drewna pokrytego lakierem. Ornamentyka jest częściowo złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura ołtarza nawiązuje do form jednokondygnacyjnych, jednoosiowych osiemnastowiecznych retabulów przyściennych z plastycznie kształtowanymi zwieńczeniami. Silne wpływy plastyki baroku widoczne są także w sposobie kształtowania detali architektonicznych. Kolumny o skręconych trzonach zdobionych wicią roślinną, czy skośnie ustawione przerwane przyczółki zwieńczeń stanowią dalekie echo twórczości Baltazara Fontany i jego naśladowców, podobny bowiem motyw został zastosowany przez artystę m.in. w strukturze ołtarza głównego w kościele św. Anny w Krakowie.
Wezwanie ołtarza dedykowanego Matce Boskiej Częstochowskiej stanowi świadectwo silnie rozpowszechnionego kultu wizerunku jasnogórskiego w okresie Polski Ludowej. Na sytuację tę niebagatelny wpływ miała zapewne ogólnokrajowa peregrynacja kopii częstochowskiego obrazu, która rozpoczęła się jesienią 1957 roku. Idea ta była inicjatywą uczestników procesji na jasnogórskich wałach w 1956 roku, wołających: „Matko, przyjdź do nas”. Następnie została ona zaaprobowana przez władze Kościoła w Polsce na czele z prymasem Stefanem Wyszyńskim i uznana za formę duchowego przygotowania wiernych do Jubileuszu Tysiąclecia Chrztu Polski w 1966 roku. Efektem niezwykle rozwiniętego kultu Matki Boskiej Częstochowskiej, który ma także wymiar historyczny, było upowszechnianie się jej wizerunków w polskich świątyniach tego okresu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Piątek Stanisław, Kęty. Miasto świętego Jana Kantego, Kęty 2016, s. 94.

Streszczenie

Jeden z ołtarzy bocznych w kościele parafialnym w Kętach zawiera wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej, stanowiący świadectwo niezwykle intensywnie rozwijającego się kultu maryjnego od lat pięćdziesiątych XX wieku. Struktura wykonanego w drugiej połowie wspomnianego stulecia ołtarza, stanowi przykład inspiracji formami osiemnastowiecznych retabulów.

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Liber memorabilium, s. 113.

Jak cytować?

Paulina Chełmecka, "Matki Boskiej Częstochowskiej", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/matki-boskiej-czestochowskiej

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności