Ambona

Opis

Ambona stojąca, usytuowana przy filarze z dostępem schodami z prawej strony, ustawiona na czworościennym filarze. Filar osadzony jest na szerokiej plincie i węższej bazie; trzon podzielony jest na dwie części. Poszczególne partie trzonu oddzielone są od siebie gzymsami. Naroża dolnej części artykułowane są filarkami ustawionymi na wysokich cokołach, a ścianki filarów dekorowane są neogotyckimi płycinami, zakończonymi motywem dwuliścia. Ścianki dolnej części cokołu zdobione są podwójnymi blendami. Górna część trzonu jest niższa, w narożach artykułowana pinaklami o szczytach wywiniętych do przodu. Na ściankach kwadratowe płyciny wypełnione rzeźbioną i złoconą dekoracją roślinną. Nad tą częścią trzonu osadzony jest ścięty ostrosłup czworokątny, na którym wspiera się kosz ambony. Ścianki ostrosłupa wypełnione są rzeźbionymi atrybutami ewangelistów przedstawiającymi im odpowiednio: anioła, lwa, orła i woła.

Kosz ambony założony jest na planie kwadratu, naroża flankują wąskie kolumienki wspierające niepełne belkowanie i parapet. Bazy kolumienek wysokie, sześcioboczne, wyżej zdobione rzeźbioną plecionką; trzony gładkie, kapitele zdobione motywami neogotyckimi. Na lewej i środkowej ściance kosza umieszczono po dwie prostokątne płyciny z rzeźbionymi przedstawieniami ewangelistów. Kompozycje zamknięte w profilowanych ramach w kształcie stojących prostokątów, zamkniętych oślim grzbietem i motywem akantu rozchodzącym się od niego symetrycznie na przyłucza. Ewangeliści ukazani są w pozycji siedzącej z księgami w dłoniach. Ubrani są w różnokolorowe suknie z długimi rękawami i płaszcze o złoconej bordiurze. Twarze szczupłe, okolone brodami i bujnymi oraz silnie skręconymi włosami.

Zaplecek prostokątny, w polu w prostokątnej płycinie płaskorzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza, u góry dekoracja złożona z astwerku i liści akantu. Baldachim na planie kwadratu o ściętych narożach. Podniebienie polichromowane na kolor ciemnoniebieski z rzeźbioną gołębicą Ducha Świętego w polu na tle promienistej glorii złożonej z wiązek promieni o nierównej długości. Fryz belkowania zdobią uskrzydlone główki aniołków, skierowane na wprost oraz dekoracja roślinna, nad belkowaniem biegnie rzeźbiony pas ażurowej koronki w kształcie wici roślinnej. Na baldachimie ośmioboczny cokół z otworami w kształcie stojących prostokątów wypełnionych ażurowym ornamentem roślinnym. Na cokole ustawiona jest ośmioboczna podstawa o uskokowej górnej części, na które stoi pełnoplastyczna figura Chrystusa Zmartwychwstałego, ubranego w czerwony płaszcz, który w lewej dłoni trzyma chorągiew, a prawą unosi do góry. Jego twarz jest podłużna, okolona zarostem, włosy długie, kręcone i bujne, a wokół głowy ma promienisty nimb. Schody z poręczą i prostymi tralkami, bez zdobień. Ambona w kolorze naturalnego drewna, ornamentyka złocona, detale srebrzone i złocone, podniebienie baldachimu polichromowane na kolor ciemnoniebieski.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia każdego kościoła. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Ambona została wykonana w stylu neogotyckim w pierwszej ćwierci XX wieku, co odzwierciedla się w jej strukturze nacechowanej neogotyckimi formami. Ścianki kosza zdobią płaskorzeźby czterech ewangelistów, które zostały ukazane w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym, z księgą i piórem do pisania w ręku oraz w towarzystwie odpowiadających im atrybutów: lwa, anioła, woła i orła. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii po raz pierwszy można spotkać się u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Streszczenie

Ambona została wykonana w stylu neogotyckim w pierwszej ćwierci XX wieku, co odzwierciedla się w jej strukturze nacechowanej neogotyckimi formami. Ścianki kosza zdobią płaskorzeźby czterech ewangelistów, które zostały ukazane w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym, z księgą i piórem do pisania w ręku oraz w towarzystwie odpowiadających im atrybutów: lwa, anioła, woła i orła.

Bibliografia