Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Jabłonka
Miejscowość
Orawka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Jana Chrzciciela
Tagi
Jan Bukowski ołtarz główny święci węgierscy
Miejsce przechowywania
prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/04979
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1693-1705
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 5 m
wysokość – 6 m
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz główny wykonano prawdopodobnie w czasie posługi księdza Barnego około 1693-1705 roku. W 1924 roku odnowił go Jan Bukowski. Kolejna konserwacja miała miejsce w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Antepedium wykonał podczas odnowy ołtarza Jan Bukowski.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, trójosiowa, dwukondygnacyjna na cokole z bramkami. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany. Mensa drewniana z kamiennym portatylem. Antepedium w formie leżącego prostokąta z przedstawieniem pelikana karmiącego młode. Całość ujęta bujną dekoracją roślinną z kwiatami ukazaną na złotym tle. U dołu napis: „A(NNO) D(OMINI) M C M X X I V”. Tabernakulum nowe w formie prostopadłościennej skrzynki. Na ściance frontowej drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem nadwieszonym. W polu płaskorzeźbiony kielich z hostią oraz winna latorośl, powyżej dwa anioły. Nastawa ustawiona na zdwojonym cokole. Cokół dekorowany akantem mięsistym, owocowymi girlandami oraz uskrzydlonymi główkami anielskimi na osi kolumn.

Osie pierwszej kondygnacji retabulum wydzielone czterema kolumnami o kapitelach korynckich ustawionymi na tle pilastrów, dźwigającymi pełne belkowanie zamknięte wydatnym gzymsem, wyłamane w partii podpór; nad polem środkowym przyjmujące formę łuku odcinkowego; na osi zewnętrznej pary podpór przerwany, odwrócony przyczółek. W polu środkowym rama w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, w której umieszczona jest rzeźbiona Pieta. Na zasuwie obraz św. Jana Chrzciciela. Rama zdobiona ornamentem roślinnym, w przyłuczach uskrzydlone główki anielskie. Powyżej medalion z rzeźbioną głową św. Jana Chrzciciela na tacy w ramie z mięsistego, ażurowego akantu. W osiach bocznych płytkie nisze z figurami św. Wojciecha po lewej stronie i św. Stanisława po prawej. Nisze w osiach bocznych zamknięte konchą, ponad którą wstęga z koszem i owocami. Fryz dekorowany girlandami z tkaniny i owoców oraz uskrzydlonymi główkami anielskimi na osi podpór. Kondygnacja ujęta bujnymi uszami z ażurowego, suchego akantu.

Druga kondygnacja szerokości osi środkowej, ujęta parą kolumn o kapitelach korynckich dźwigających pełne belkowanie z wydatnym gzymsem wyłamane na ich osi oraz przerwany przyczółek. W polu środkowym rama w formie stojącego prostokąta o ściętych narożach z obrazem Matki Boskiej. Kondygnacja flankowana przez figury św. Barbary po lewej stronie i św. Katarzyny po prawej. Z kolei na osi skrajnych kolumn, za przyczółkami ustawiona jest druga para dwóch świętych prawdopodobnie węgierskich. Fryz dekorowany akantem oraz uskrzydlonymi główkami anielskimi na osi podpór. Kondygnacja ujęta ażurowym suchym akantem. Na szczycie figura tronującej Matki Boskiej Królowej Niebios, stojącej na półksiężycu w glorii oraz dwa putta.
Bramki z przejściem w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, ujęte pilastrami dźwigającymi niepełne belkowanie zamknięte silnie wystającym gzymsem i falistym, przerwanym przyczółkiem z siedzącymi puttami. Ponad bramkami na cokołach ustawione są figury św. Stefana po lewej stronie i św. Władysława po prawej. Drzwiczki bramek z malowanymi przedstawieniami św. Piotra po lewej stronie i św. Pawła po prawej. W przyłuczach i fryzie akant.
Nastawa marmoryzowana w kolorze ciemnej zieleni ze złoconymi oraz srebrzonymi detalami architektonicznymi i ornamentyką. Na odwrociu ołtarza znajduje się malowidło przedstawiające św. Marię Magdalenę.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura nastawy jest typowa dla XVII wieku, na co wskazuje m.in. usytuowanie w jednej płaszczyźnie wszystkich elementów, dwukondygnacyjna struktura ołtarza, obfita ilość złoceń i dekoracji ornamentalnych, uskrzydlone główki aniołków skierowane na wprost z podwieszonymi w dolnej partii ołtarza girlandami. Z kolei zastosowana ornamentyka – liście bujnego akantu – przybliża czas powstania dzieła na koniec XVII i początek XVIII wieku. Przypuszczalnie ołtarze mogły powstać wraz z fundacją malowideł ściennych lub wkrótce po nich, w czasie gdy proboszczem parafii był ksiądz Barny (1693-1705).

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz główny wraz z dekoracją rzeźbiarską wykonano prawdopodobnie w czasie posługi księdza Barnego około 1693-1705 roku. W polu umieszczona jest rzeźbiona Pieta, a na zasuwie obraz św. Jana Chrzciciela. Powyżej znajduje się medalion z rzeźbioną głową św. Jana Chrzciciela na tacy. W osiach bocznych płytkie nisze mieszczą figury św. Wojciecha po lewej stronie i św. Stanisława po prawej. W drugiej kondygnacji jest obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Kondygnację flankują rzeźby św. Barbary po lewej stronie oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej po prawej stronie. Z kolei na osi skrajnych kolumn, za przyczółkami ustawiona jest druga para dwóch świętych prawdopodobnie węgierskich. Drzwiczki bramek są ozdobione malowanymi przedstawieniami św. Piotra po lewej stronie i św. Pawła po prawej. Ponad bramkami na cokołach ustawione są figury św. Stefana po lewej stronie i św. Władysława po prawej. Interesujące przedstawienie znajduje się również na odwrociu ołtarza, gdzie umieszczone jest malowidło wyobrażające św. Marię Magdalenę.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Trajdos Tadeusz, Pieńkowska Hanna, "Kościół w Orawce", Kraków 1999
Monita Rafał, Skorupa Andrzej, "Orawka. Kościół św. Jana Chrzciciela", Kraków 2015
Skorupa Andrzej, "Kościoły polskiej Orawy", Kraków 1997
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-55

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności