Ołtarz boczny północny

Dzieje zabytku

Ołtarz prawdopodobnie wykonano w czasie posługi duszpasterskiej księdza Barnego w latach 1693-1705. W 1924 roku ołtarz odnowił Jan Bukowski. Kolejna konserwacja miała miejsce w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Antepedium wykonał podczas odnowy ołtarza Jan Bukowski.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany, mensa drewniana z kamiennym portatylem. Antepedium drewniane z malowaną dekoracją w postaci ramy i trzech pól z dekoracją roślinną i ptakami; zwieńczone od góry lambrekinem. W predelli obraz Zwiastowania Najświętszej Marii Pannie. Nastawa ołtarzowa na podwójnym cokole, ujęta zwielokrotnionymi pilastrami, na tle których kolumny o kapitelach kompozytowych, dźwigające belkowanie wyłamane na ich osi o silnie wysuniętym gzymsie. Pole środkowe w kształcie stojącego prostokąta zakończonego łukiem półkolistymi, w środku obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Po bokach figury: św. Piotra po lewej i św. Pawła po prawej. Zwieńczenie w formie okrągłego pola obrazowego obwiedzionego srebrną ramą imitującą wieniec laurowy oraz ażurowym, suchym akantem. W polu obraz z przedstawieniem Świętej Rodziny; na belkowaniu, na osi kolumn na postumentach figury aniołów. Dekorację ornamentalną nastawy stanowią w części dolnej cokołu girlandy, w części cokołowej zasadniczej nastawy liście akantu oraz uskrzydlone główki anielskie na tle akantu; w partii fryzu liście akantu, nad kolumnami uskrzydlone główki anielskie. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z ażurowego akantu. Zwieńczenie zakończone cokołem z figurą św. Michała Archanioła. Polichromia całości struktury ołtarza w kolorze czarnym, pilastry flankujące pole środkowe marmoryzowane w odcieniu czerwonym, profilowania i detal architektoniczny pozłacane i posrebrzane.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny powstał na przełomie XVII i XVIII wieku. Jest bogato dekorowany ornamentem akantowym, który był popularnie stosowaną dekoracją w tym czasie. Reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem. Stanowi przykład jednego z najbardziej popularnych typów retabulum w XVII i XVIII wieku w Europie, najczęściej stosowanych do ołtarzy bocznych, skromniejszych od ołtarza głównego. Razem z drugim ołtarzem bocznym powstał w nieznanym warsztacie rzeźbiarskim. Antepedium wykonał malarz i grafik Jan Bukowski, którego głównym obszarem pracy było malarstwo ścienne i grafika książkowa. W swoich polichromiach łączył elementy figuralne z motywem stylizowanej dekoracji roślinnej. Podobne motywy roślinne wykorzystał również na omawianym dziele. Bukowski zajmował się również grafiką użytkową, batikiem, ponadto projektował oprawy introligatorskie, kilimy, meble, drobne przedmioty użytku codziennego i wnętrza. Ołtarz polichromowany jest na kolor czarny, który odpowiadał ówczesnemu gustowi epoki i rozpowszechnił się wśród dzieł małej architektury dzięki popularności wyrobów z czarnego marmuru, pochodzących z jednego z najważniejszych ośrodków kamieniarskich w Polsce, w miejscowości Dębnik pod Krzeszowicami. Kamieniołomami, gdzie wydobywano czarny marmur zarządzali od lat dwudziestych XVII wieku, aż do 1953 roku karmelici bosi z Czernej. Tak długo trwająca moda na czarny marmur miała wpływ również na wyroby drewniane, których czarna malatura miała imitować wyroby kamieniarskie z Dębnika.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz boczny powstał w latach około 1693-1705. Antepedium wykonał w 1924 roku krakowski artysta Jan Bukowski. W polu głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, a w zwieńczeniu Świętej Rodziny. Po bokach ołtarza ustawione są rzeźby św. Piotra i św. Pawła, a na szczycie św. Michała Archanioła. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem.

Bibliografia