Polichromia w kościele

Dzieje zabytku

W 1912 roku siostry bernardynki zwróciły do się do Grona c.k. Konserwatorów Galicji Zachodniej o zgodę na restaurację kościoła. W następnym roku zaangażowały znanego krakowskiego malarza i ucznia Jana Matejki, Jana Bukowskiego do wykonania nowej polichromii w miejsce starej, powstałej niemal 40 lat wcześniej autorstwa bernardyna z Kalwarii Zebrzydowskiej Dydaka Bataryny. W 1913 roku nadzorujący z ramienia Grona Konserwatorów prace Józef Muczkowski zatwierdził projekt. Umowę z malarzem podpisano 20 marca 1913. Rok później polichromia była ukończona. Pierwszą konserwację fresków przeprowadzili uczniowie Bukowskiego jeszcze za jego życia w 1930 roku.

Opis

Dekoracja sklepienia nawy składa się z prostych symboli: kielicha z hostią, otwartej księgi z literami „A” i „Ω”, imienia MARIA i kotwicy. Zostały one wkomponowane w owalne medaliony w barwnej oprawie utworzonej z wieńców z żółtych i czerwonych kwiatów, złotych i zielonych wici akantów, ułożonych krzyżowo spiralnych, niebieskich ślimacznic i otaczających je stylizowanych zielonych liści akantu, między którymi przebijają się złote promienie. Owe fantazyjne kompozycje w nawie ukazane są na jasnym, kremowym tle wysklepek i niebieskich lunet i gurtów. Elementy konstrukcyjne szwów sklepiennych są podkreślone pasami z wici roślinnej. Sklepienie prezbiterium odróżnia się jaśniejszą kolorystyką. Elementy konstrukcyjne łuków podkreślają bujne czerwono-zielone kwiaty, wśród których rozpoznano piwonie. Taka sama bordiura zdobi ścianę za ołtarzem. Pośrodku umieszczono Baranka na zamkniętej księdze z chorągwią zmartwychwstania, na tle krzyża greckiego w glorii promienistej. Szwy sklepienne zaakcentowano kwiatami w układzie kandelabrowym, a wysklepki zielono-złotymi symetrycznie układającymi się wiciami roślinnymi. Na parapecie chóru muzycznego malarz przedstawił dwie sceny: „Stygmatyzacja św. Franciszka” i „Anioł grający na skrzypcach płaczącemu św. Franciszkowi”.

Zarys problematyki artystycznej

Malarz posłużył się typowymi dla siebie rozwiązaniami formalnymi, których wyznacznikiem są barwne motywy ornamentalne, a głównie roślinne, stylizowane, geometryzowane, w duchu secesji. Artysta stworzył fantazyjne formy kwiatów, wijących się wstęg, barwnych wici upraszczanych roślin.
Kielich z hostią jest symbolem krwi i ciała Chrystusa, otwarta księga oznacza słowo Boże, a litery „A” i „Ω” odnoszą się do słów z Apokalipsy św. Jana: „Jam jest Alfa i Omega, początek i koniec, mówi Pan Bóg, «który jest» i który był i który przyjdzie: «Wszechmogący»”. Monogram maryjny wskazuje na Chrystusa, którego ciało stało się pokarmem dla wszystkich, którzy w Niego wierzą, a kotwica jest znakiem nadziei zbawienia.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Polichromię w kościele Bernardynek w Krakowie wykonał znany krakowski malarz i uczeń Jana Matejki, Jan Bukowski w 1913 roku. W nawiązującej do secesji stylistyce roślinno-kwiatowej przedstawił na sklepieniu proste symbole: kielich z hostią, otwartą księgę z literami „A” i „Ω”, imię MARIA i kotwicę. Na parapecie chóru muzycznego namalował dwie sceny: „Stygmatyzacja św. Franciszka” i „Anioł grający na skrzypcach płaczącemu św. Franciszkowi”, a na łuku tęczowym dwa klęczące i modlące się anioły, nad którymi widnieją złote gwiazdy.

Bibliografia