Ołtarz boczny południowy

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Jabłonka
Miejscowość
Orawka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Parafia
Św. Jana Chrzciciela
Tagi
Matka Boska Bolesna ołtarz boczny św. Filip św. Jakub Większy Zdjęcie z krzyża
Miejsce przechowywania
nawa
Identyfikator
DZIELO/04945
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
ołtarz: około 1693-1705; antependium: 1924 rok
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary podstawowe
szerokość – 2 m
wysokość – 5,5 m
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ołtarz wykonano prawdopodobnie w czasie posługi księdza Barnego w latach około 1693-1705. W 1924 roku odnowił go Jan Bukowski. Kolejna konserwacja miała miejsce w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Antepedium wykonał podczas odnowy ołtarza Jan Bukowski.

Opis

Nastawa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany, mensa drewniana z kamiennym portatylem. Antepedium drewniane z malowaną dekoracją w postaci ramy i trzech pól z dekoracją roślinną; zwieńczone od góry lambrekinem. Nastawa ołtarzowa na podwójnym cokole, ujęta zwielokrotnionymi pilastrami, na tle których kolumny o kapitelach kompozytowych, dźwigające belkowanie wyłamane na ich osi o silnie wysuniętym gzymsie. W partii cokołu umieszczony jest obraz przedstawiający Chrystusa w grobie. Pole środkowe nastawy w kształcie stojącego prostokąta zakończonego łukiem półkolistym, w środku obraz „Przebicie włócznią”. Po bokach figury świętych: po lewej św. Jakuba Większego, a po prawej św. Filipa. Zwieńczenie w formie okrągłego pola obrazowego, obwiedzionego srebrną ramą imitującą wieniec laurowy oraz ażurowym, suchym akantem. Na belkowaniu, na osi kolumn ustawione anioły z arma Christi. W polu zwieńczenia obraz Matki Boskiej Bolesnej. Na szczycie figura Chrystusa. Dekorację ornamentalną nastawy stanowią w części dolnej cokołu girlandy, w części cokołowej zasadniczej nastawy liście akantu oraz uskrzydlone główki anielskie na tle akantu; w partii fryzu stylizowane liście akantu, nad kolumnami uskrzydlone główki anielskie. Kondygnacja ujęta uszami utworzonymi z ażurowego akantu. Ołtarz pokryty czarna polichromią z czerwonymi profilami; kolumny oraz partie ornamentalne złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny powstał na przełomie XVII i XVIIII wieku. Jest bogato dekorowany ornamentem akantowym, który był popularnie stosowaną dekoracją w tym czasie. Reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem. Stanowi przykład jednego z najbardziej popularnych typów retabulum w XVII i XVIII wieku w Europie, najczęściej stosowanych do ołtarzy bocznych, skromniejszych od ołtarza głównego. Razem z drugim ołtarzem bocznym powstał w nieznanym warsztacie rzeźbiarskim. Antepedium wykonał malarz i grafik Jan Bukowski, którego głównym obszarem pracy było malarstwo ścienne i grafika książkowa. W swoich polichromiach łączył elementy figuralne z motywem stylizowanej dekoracji roślinnej. Podobne motywy roślinne wykorzystał również na omawianym dziele. Bukowski zajmował się również grafiką użytkową, batikiem, ponadto projektował oprawy introligatorskie, kilimy, meble, drobne przedmioty użytku codziennego i wnętrza. Ołtarz polichromowany jest na kolor czarny, który odpowiadał ówczesnemu gustowi epoki i rozpowszechnił się wśród dzieł małej architektury dzięki popularności wyrobów z czarnego marmuru, pochodzących z jednego z najważniejszych ośrodków kamieniarskich w Polsce, w miejscowości Dębnik pod Krzeszowicami. Kamieniołomami, gdzie wydobywano czarny marmur zarządzali od lat dwudziestych XVII wieku, aż do 1953 roku karmelici bosi z Czernej. Tak długo trwająca moda na czarny marmur miała wpływ również na wyroby drewniane, których czarna malatura miała imitować wyroby kamieniarskie z Dębnika.



Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz boczny powstał w latach około 1693-1705. Antepedium wykonał w 1924 roku krakowski artysta Jan Bukowski. W polu głównym znajduje się obraz „Przebicie włócznią”, a w zwieńczeniu obraz „Matka Boska Bolesna”. Po bokach ołtarza ustawione są rzeźby św. Jakuba Większego i św. Filipa, a na szczycie figura Chrystusa. Ołtarz reprezentuje typ aediculowy, czyli jednoosiowej nastawy, ujętej parą podpór dźwigających belkowanie ze zwieńczeniem.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Trajdos Tadeusz, Pieńkowska Hanna, "Kościół w Orawce", Kraków 1999
Monita Rafał, Skorupa Andrzej, "Orawka. Kościół św. Jana Chrzciciela", Kraków 2015
Skorupa Andrzej, "Kościoły polskiej Orawy", Kraków 1997
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ołtarz boczny południowy", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-boczny-poludniowy-12

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności