krucyfiks

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Wieliczka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Św. Franciszka z Asyżu
Tagi
krucyfiks ołtarz główny rzeźba
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/09143
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
po 1718 roku
Fundator
Luxarowicze z Wieliczki
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromia, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Krucyfiks ufundowała rodzina Luxarowiczów z Wieliczki po 1718 roku. Umieszczono go w ołtarzu głównym, który również powstał po pożarze kościoła w 1718 roku z fundacji rodziny Grabowskich i Luxarowiczów z Wieliczki. Konsekrował go 28 sierpnia 1721 Adam Tarło biskup kijowski. Rzeźba została przemalowana przez artystę malarza Józefa Nawałkę w 1969 roku bez uzgodnienia z konserwatorem, dlatego podczas kolejnej konserwacji przemalowania te usunięto. Krucyfiks wraz z całym ołtarzem poddano konserwacji w 1993 roku.

Opis

Rzeźba przedstawia Chrystusa Ukrzyżowanego. Postać ukazana jest frontalnie o esowato wygiętej sylwetce, przybita do krzyża trzema gwoździami z nogami ugiętymi w kolanach. Głowa Chrystusa opada na prawe ramię. Sylwetka muskularna z wyraźnie zaznaczoną linią żeber i mostka. Twarz podłużna z niskim czołem, zamkniętymi oczami, długim i prostym nosem oraz wąskimi i lekko rozchylonymi ustami; okolona bujną brodą, zwiniętą na końcu w dwa symetryczne pukle. Długie, brązowe włosy opadają na plecy i prawe ramię, na głowie złota korona cierniowa. Na prawym boku — krwawiąca rana. Podobnie smużki krwi wypływają z ran po gwoździach. Perizonium złocone, silnie drapowane o mocno łamanych fałdach. W górnej części krzyża titulus w formie pionowej banderoli z napisem „IN/RI”. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna. Korona i perizonium złocone, titulus srebrzony. Krzyż prosty i gładki, malowany na brązowo.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba przedstawia wysokiej klasy artystycznej dzieło powstałe po 1718 roku z fundacji rodziny Luxarowiczów z Wieliczki. Ciało Chrystusa zostało wyrzeźbione poprawnie pod względem anatomii. Figura kształtowana jest swobodnie z silnym skrętem sylwetki, wyrażającym ekspresję ujęcia. Dramatyzm sceny podkreślają na wpół otwarte usta Chrystusa ukazujące cierpienie lub moment śmierci Ukrzyżowanego. Ekspresji dzieła dodaje również ostro modelowane perizonium w silnie łamane draperie. Niestety nieznany jest autor dzieła. Krucyfiks umieszczony w polu głównym ołtarza reformackiego kościoła ściśle odpowiada tradycji zakonnej. Choć to statuty regulowały tak szczegółowe kwestie jak rodzaj użytego drewna do sporządzenia ołtarza, czy zalecały skromność wykonanych dzieł, nie poruszały jednak tematu ikonografii i doboru przedstawień. Zalecenia te regulowała właśnie tradycja zakonu franciszkańskiego nakazująca w polu głównym umieszczać krucyfiks, a po bokach postacie Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty lub świętych franciszkańskich. Postacie te zostały przedstawione w iluzjonistycznej dekoracji malarskiej na odwrociu ołtarza. Krucyfiks stanowi zatem wraz z pozostałą dekoracją ołtarza spójną całość odpowiadającą programowi ideowemu reformackiego ołtarza. Być może autorem rzeźby jest wykonawca ołtarza brat Modest Gronalewicz.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, krucyfiks po konserwacji.

Streszczenie

Rzeźba przedstawia wysokiej klasy artystycznej dzieło wykonane po pożarze kościoła, który miał miejsce w 1718 roku. Ufundowała ją rodzina Luxarowiczów z Wieliczki. Być może autorem rzeźby jest wykonawca ołtarza brat Modest Gronalewicz. Krucyfiks umieszczony w polu głównym ołtarza reformackiego kościoła ściśle odpowiada tradycji zakonnej nakazujące pośrodku ołtarza umieszczać wizerunek Ukrzyżowanego.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Błachut Adam Jan, "Architektura zespołów klasztornych reformatów małopolskich w XVII wieku" , „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” , s. 219-242
Błachut Adam Jan, "Budownictwo małopolskiej prowincji reformatów w XVII wieku w świetle ustawodawstwa zakonnego" , „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” , s. 123-140
Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr, "Wieliczka. Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej", Kraków 2002
Błachut Adam Jan , "Słownik artystów reformackich w Polsce", Warszawa 2006

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "krucyfiks", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/krucyfiks-95

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności