Feretron z płaskorzeźbionymi wizerunkami św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Częstochowskiej

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Myślenice
Miejscowość
Trzemeśnia
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Parafia św. Klemensa
Tagi
Matka Boska Częstochowska ornament akantowy
Miejsce przechowywania
kościół
Identyfikator
DZIELO/14774
Kategoria
feretron
Ilość
1
Czas powstania
koniec XVII wieku (1680-1690)
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie i stolarskie, złocenie, srebrzenie; olej na drewnie
Wymiary podstawowe
szerokość – 98,5 cm
wysokość – 136,5 cm
Inne wymiary – rama: 88,5 x 61 cm
Wymiary szczegółowe
Wysokość bez ramy – 79 cm
Szerokość bez ramy – 50 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Feretron z płaskorzeźbionymi wizerunkami św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Częstochowskiej powstał końcem XVII wieku (1680-1690).

Opis

Pole obrazowe feretronu w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym, w profilowanej ramie, ujętej wicią utworzoną z liści akantu i rozet, formujących w dolnych narożach głowy gryfów z otworami na drążki, które spoczywają na profilowanych cokolikach. Feretron zwieńczony fragmentem cokołu, z jednej strony o kanelowanym trzonie, z drugiej ujętego akantem.
Na awersie płaskorzeźbiony wizerunek św. Anny Samotrzeć z Marią i Dzieciątkiem, którego postacie mają malowane twarze, dłonie i stopy. W centrum św. Anna, w pozycji siedzącej, na cokole, ukazana frontalnie. Lewą ręką przytrzymuje na kolanie Dzieciątko, prawą obejmuje stojącą obok Marię. Anna ma szczupłą twarz, o dojrzałych rysach, migdałowatych oczach, prostym nosie i pełnych ustach. Ubrana jest w złoconą suknię, na głowę i ramiona ma narzucony złocony płaszcz, zawiązany pod szyją, na głowie ma koronę zamkniętą. Dzieciątko w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w lewo, z głową skierowaną w przeciwna stronę, obie, ugięte ręce wyciąga w lewo. Twarz ma trójkątną, o migdałowatych oczach, małym nosie i ustach, okoloną jasnobrązowymi włosami. Ubrane jest w złoconą tunikę, na głowie ma złoconą koronę zamkniętą. Po prawej stronie Anny stoi Maria zwrócona profilem w lewo, obie ręce wyciąga przed siebie, prawą wskazuje na Chrystusa. Twarz ma szczupłą, o młodzieńczych rysach, wąskich oczach, małym nosie i ustach. Ubrana jest w złoconą suknię oraz złocony płaszcz zarzucony na głowę i ramiona, na głowie ma złoconą, zamkniętą koronę. Postacie ukazane są na złoconym tle glorii promienistej.
Na rewersie feretronu płaskorzeźbiony wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem, na którym postacie mają malowane twarze, dłonie i stopy. Matka Boska ukazana w półpostaci, frontalnie, lewą ręką podtrzymuje Dzieciątko, prawą, ugiętą wskazuje na nie. Twarz ma pociągłą i szczupłą, o wąskich, migdałowatych oczach, długim, wąskim nosie i małych, pełnych ustach, o ciemnej karnacji, ze śladami dwóch cięć na prawym policzku. Ubrana jest w złoconą suknię i złocony maforion zarzucony na głowę i ramiona. Na głowie ma koronę otwartą, wokół niej nimb. Dzieciątko w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w prawo, lewą ręką przytrzymuje na kolanach księgę, prawą unosi w geście błogosławieństwa. Twarz o ciemnej karnacji, okrągła, o dużych oczach, krótkim nosie i pełnych ustach, okolona ciemnymi, krótkimi włosami. Ubrane jest w złoconą tunikę, na głowie ma złoconą koronę otwartą, wokół niej nimb. Postacie ukazane są na złoconym tle glorii promienistej. U spodu obrazu banderola z napisem: „POD TWOJA OBRONE UCIEKAMY SIE S[WIĘTA] B[OŻA] R[ODZICIELKO]”.

Zarys problematyki artystycznej

Forma mięsistego akantu dekorującego ramę feretronu występowała w sztukach plastycznych końcem XVII wieku (1680-1690), co pozwala datować jego powstanie na ten czas. Podobnie sposób rzeźbienia i malowania obu przedstawień z feretronu wskazuje na ten sam okres.
Przedstawienie Matki Boskiej Częstochowskiej stanowi kopię cudownego wizerunki z Jasnej Góry, a więc Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie hodegetrii (wskazująca drogę). Omawiane dzieło, w odróżnieniu od pierwowzoru otrzymało malowane twarze i stopy oraz płaskorzeźbione i złocone sukienki oraz tło. Drugi wizerunek przedstawia trójkę postaci – św. Annę, Marię i małego Jezusa (samotrzeć – we troje). Temat ten stanowi zredukowaną wersję przedstawień Rodziny Marii, ilustrujących przekazy odnoszące się do potrójnego małżeństwa św. Anny z Joachimem, Kleofasem i Salomasem (trinubium). Przedstawienie siedzącej św. Anny z Dzieciątkiem na kolanach oraz stojącą obok Marią stanowi jeden z wariantów tych przedstawień. Wyobrażenie wszystkich postaci z koronami na głowie wskazuje na to, że Chrystus za pośrednictwem babki i Matki należał do królewskiego rodu Dawida.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Liczne ubytki i przetarcia srebrzeń i złoceń; brak fragmentu szczytu ramy feretronu.

Streszczenie

Feretron z płaskorzeźbionymi wizerunkami św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Częstochowskiej powstał końcem XVII wieku (1680-1690). Forma mięsistego akantu dekorującego ramę feretronu występowała w sztukach plastycznych końcem XVII wieku (1680-1690), co pozwala datować jego powstanie na czas. Przedstawienie Matki Boskiej Częstochowskiej stanowi kopię cudownego wizerunki z Jasnej Góry, a więc Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie hodegetrii (wskazująca drogę). Przedstawienie na rewersie feretronu - św. Anny Samotrzeć (we troje) ilustruje zredukowaną wersję przedstawień Rodziny Marii. Wyobrażenie wszystkich postaci z koronami na głowie wskazuje na to, że Chrystus za pośrednictwem babki i Matki należał do królewskiego rodu Dawida.

Bibliografia

"Słownik terminologiczny sztuk pięknych", Warszawa 2011
Gadomski Jerzy , "Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540", Warszawa-Kraków 1995

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Feretron z płaskorzeźbionymi wizerunkami św. Anny Samotrzeć i Matki Boskiej Częstochowskiej", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/feretron-z-plaskorzezbionymi-wizerunkami-sw-anny-samotrzec-i-matki-boskiej-czestochowskiej

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności