Kościół parafialny św. Sebastiana

Dzieje zabytku

Kościół został wybudowany w 1650 roku (można spotkać się również z informacją, że powstał około 1657 roku, w 1670 lub 1675 roku). Wzniesiono go z fundacji chłopskiej, jako fundatorzy wymienieni zostali sołtys Jakub Less (Kesz) i młynarz Mikołaj. W źródłach wzmiankowano, że około 1700 roku kościoł nosił pojedyncze wezwanie św. Sebastiana, miał jeden ołtarz (ku czci patrona) i jeden dzwonek. W 1731 roku miał już podwójne wezwanie – świętych Fabiana i Sebastiana i wzniesiono dwa dodatkowe, boczne ołtarze ku czci Najświętszej Marii Panny oraz św. Jana Chrzciciela. W 1741 roku Jurgów stał się samodzielną parafią. W 1780 roku w kościele znajdowały się wciąż trzy ołtarze, jednak zamiast św. Jana Chrzciciela wymieniono św. Jana Ewangelistę. Budynek został przedłużony w 1811 (lub 1813) i w 1869 roku. W 1813 roku wykonano polichromię, która została całkowicie przemalowana przez Kazimierza Piętkę w latach 1937-1938. W 1935 roku budowlę podniesiono o pół metra w górę i posadowiono na kamiennym cokole osłoniętym gontowym fartuchem, domurowano zakrystię, kaplicę św. Józefa oraz zachodni przedsionek, wymieniono podłogi i powiększono okna. W 1965 roku wstawiono nowe stalle, zakupiono pancerne tabernakulum, zmieniono podłogi, w okna wstawiono kraty, dachy pokryto nowym, impregnowanym gontem. W 1978 roku kościół ocieplono, a w latach osiemdziesiątych Andrzej Gombos wykonał nową chrzcielnicę. Od 2003 roku w kościele rozpoczęto prace renowacyjne, wymieniono instalację elektryczną, grzewczą oraz okna i drzwi, ułożono nowe podłogi. W latach 2004-2005 odnawiano ołtarze i położono nową podłogę w kaplicy św. Józefa. W 2006 roku Arkadiusz i Roma Wiater z Krakowa z synem Krzesimirem odmalowali polichromię w kaplicy św. Józefa, w tym samym roku wstawiono do kościoła nowe drzwi. Rok później wspomniani artyści odnowili polichromię w pozostałej części kościoła. W 2009 roku odnowiono ołtarz główny.

Opis

Kościół drewniany, orientowany, o konstrukcji zrębowej, obity gontami. Budowla jednonawowa, z węższym prezbiterium zamkniętym prosto, z zakrystią i kaplicą od strony północnej i kruchtą od południa. Nawa prostokątna, bardzo wydłużona, prezbiterium krótkie, zamknięte prosto. Wszystkie ściany i strony pokrywa polichromia o motywach ornamentalnych i roślinnych otaczających sceny figuralne. Nawa przekryta stropem z zaskrzynieniami, co oznacza, że część konstrukcji dachu, która znajduje się już w przestrzeni nawy została zakryta stropem o skośnym przebiegu, a prezbiterium pozornym stropem kolebkowym. Po prawej stronie dwa duże okna w nawie i jedno w prezbiterium, trzy kolejne w kaplicy. Wejście główne od zachodu, kolejne przez południową kruchtę i do kaplicy, w ścianie zakrystii barokowy portal kamienny z ornamentem roślinnym. Ściany zewnętrzne gładkie, posadowione na niewysokim podmurowaniu zakrytym gontowym fartuchem. Dachy gontowe o konstrukcji więźbowo-zaskrzyniowej. Na kalenicy wieżyczka na sygnaturkę z baniastym hełmem krytym blachą.

Zarys problematyki artystycznej

Architektura świątyni jest oparta na schemacie późnogotyckiego kościoła typu małopolskiego, bezwieżowego, złożonego z nawy i prezbiterium. Obie części nakrywa jednokalenicowy dach o niewystępującym nigdzie indziej rozwiązaniu konstrukcyjnym nazywanym więbowo-zaskrzyniowym. Zaskrzynienia, czyli obniżone, boczne odcinki stropu, kryją schodzącą aż do nawy konstrukcję dachu, wspólną dla całej długości budynku, niewidocznej w niższym prezbiterium i ukrytym w nawie. Nawa główna jest bardzo długa w stosunku do wysokości, co jest efektem dwukrotnego przedłużania kościoła w latach 1811 i 1869 roku. Ołtarze są przykładami tzw. spiskiego lub wschodniosłowackiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega i działającego w Spiskiej Sobocie malarza Imricha Jagušiča, autorów ołtarzy, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W latach 2004-2005 odnawiano ołtarze, w 2006 roku Arkadiusz i Roma Wiater z Krakowa z synem Krzesimirem odmalowali polichromię w kaplicy św. Józefa. Rok później odnowili polichromię w pozostałej części kościoła. W 2009 roku odnowiono ołtarz główny.

Streszczenie

Kościół w Jurgowie został wybudowany w 1650 roku i powstał z fundacji chłopskiej. Architektura świątyni została oparta na schemacie późnogotyckiego kościoła typu małopolskiego dwukrotnie przedłużonego w latach 1811 i 1869 i rozbudowanego w 1935 roku. W prezbiterium i nawie znajdują się trzy ołtarze wykonane przez kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega i działającego w Spiskiej Sobocie malarza Imricha Jagušiča, których styl można określić jako wschodniosłowackie rokoko. Pokrywająca wszystkie ściany polichromia została wykonana w latach 1937-1938 przez krakowskiego profesora Kazimierza Piętkę.

Bibliografia