Matka Boska z Dzieciątkiem

Dzieje zabytku

Feretron powstał w drugiej połowie XVIII wieku. Między 1971 a 2018 rokiem obramowanie zostało znacznie uproszczone.

Opis

Feretron ustawiony na prostopadłościennej podstawie zdobionej po bokach płycinami. Na środku figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Niepokalanego Poczęcia. Maria ujęta w delikatnym skręcie w lewo, obiema rękami podtrzymuje Dzieciątko. Spogląda w dół, ma małą głowę osadzoną na szerokiej szyi, małe oczy i wąski nos; długie włosy spływają jej na plecy aż poniżej pasa. Jest ubrana w srebrną suknię lamowaną pod szyją złotem oraz złoty płaszcz owinięty wokół bioder. Stoi na kuli ziemskiej i półksiężycu, depcząc zielonego węża. Dzieciątko spogląda przed siebie, prawą rękę ma zwiniętą w pięść, w lewej trzyma różaniec; biodra opasane złotą szarfą. Ma małą, okrągłą głowę, okoloną ciemnobrązowymi, kręconymi włosami.

Przedstawienie jest otoczone przez cztery pnące się ku górze wici utworzone z liści akantu, złączone ponad głowami postaci czterema pasami wici roślinnej tworzącymi rodzaj baldachimu. Podstawa marmoryzowana na kolor jasnoszary i granatowy, wić roślinna srebrzona i złocona, karnacja postaci jasna, włosy brązowe.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron (łac. feretrum) służył w starożytności do obnoszenia posągów bóstw podczas procesji triumfalnych; podobną funkcję pełni obecnie w kościele katolickim podczas uroczystych procesji. Jest to przenośny, obustronny obraz lub rzeźba na podstawie, w którą wsuwa się drążki, rodzaj przenośnego ołtarzyka.
Będące głównym przedstawienie feretronu Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny jest tematem pojawiającym się w polskiej sztuce sakralnej często w XVII i XVIII wieku. Ikonografia tego przedstawienia nawiązuje do fragmentów Starego Testamentu, dwunastego rozdziału Apokalipsy oraz sceny spotkania św. Anny i św. Joachima przy Złotej Bramie. Rozwijała się ona od przedstawień Niewiasty Apokaliptycznej do widocznej na feretronie Immaculaty idealnej. Rozpowszechnienie tego tematu wiązało się z rosnącym kultem Marii. Początkowo wyobrażano ją z półksiężycem, koroną z 12 gwiazd, słońcem i smokiem zastąpionym później przez węża symbolizującego grzech oraz szatana.
Forma rzeźby wykazuje cechy osiemnastowieczne. Maria ma wydłużoną sylwetkę, została ujęta w skręcie, a płaszcz drobnymi, równoległymi fałdami owija się wokół jej ręki i bioder, podkreślając jeszcze ten ruch. Dawniej, wraz z oryginalnym obramowaniem, feretron był wyrafinowanym przykładem sztuki późnobarokowej, jednak między 1971 a 2018 rokiem uległ przekształceniom. Zachowała się podstawa oraz figura Marii z Dzieciątkiem, lecz znacznie zmieniło się obramowanie. Dawniej Maria była ustawiona na tle bogatej, ażurowej dekoracji złożonej z otaczającej ją płomienistej mandorli, baldachimu z wici roślinnej i kwiatów z dwoma aniołami trzymającymi ponad jej głową koronę. W ciągu ostatniego półwiecza wykonano nowe obramienie złożone z pnących się ku górze liści laurowych spiętych ponad figurą wicią roślinną z pękami kwiatów. Możliwe, że wykorzystano elementy dawnej dekoracji.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry. Między 1971 a 2018 rokiem obramowanie zostało znacznie uproszczone.

Streszczenie

Powstały w drugiej połowie XVIII wieku feretron z postacią Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Niepokalanej w ciągu ostatnich 50 lat uległ przemianom: zachowała się figura Marii, jednak obramowanie zostało znacznie uproszczone.

Bibliografia