Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Dzieje zabytku

Feretron został zamówiony w 1877 roku przez Marcina Miśkowica u gliczarowskiego artysty Wojciecha Kułacha „Wawrzyńcoka”.

Opis

Feretron utworzony z prezentowanej w obramieniu postaci Marii Niepokalanie Poczętej na prostopadłościennej podstawie z otworami na drążki. Na froncie podstawy napis „Marcin Miśkowic 1877 r(oku) / dał sprawić” . Maria została ukazana całopostaciowo, frontalnie. Spogląda nieznacznie w prawo, ma podłużną twarz z wąskim nosem, dużymi oczami i zaznaczonymi rumieńcami. Na lewej ręce trzyma Dzieciątko, prawą podtrzymuje jego stopę. Stoi na złotym półksiężycu opartym na srebrnych obłokach. Jest ubrana w ciemnobrązową suknię, na którą ma narzucony jasnobrązowy płaszcz oraz srebrny welon zakrywający głowę i opadający na ramiona; wokół głowy ma nimb z 12 gwiazdami. Dzieciątko siedzi, jest nagie, prawą ręką czyni gest błogosławieństwa, lewą dotyka dłoni Marii, patrzy w tym samym kierunku co Matka. Oboje mają na głowach otwarte korony. Figury otacza obramienie utworzone z symetrycznie ułożonych, jasnobrązowych liści akantu złączonych fragmentami roraille’a, palmety i posadowionych na wolutach zdobionych cekinami. Polichromia w partiach ciała naturalistyczna, podstawa granatowa.

Zarys problematyki artystycznej

Feretron (łac. feretrum) jest to przenośny, obustronny obraz lub rzeźba na podstawie, w którą wsuwa się drążki; rodzaj przenośnego ołtarzyka.
Będące głównym przedstawieniem feretronu Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny jako temat pojawiał się najczęściej w polskiej sztuce sakralnej w XVII i XVIII wieku. Ikonografia tego przedstawienia nawiązuje do fragmentów Starego Testamentu, dwunastego rozdziału Apokalipsy oraz sceny spotkania św. Anny i św. Joachima przy Złotej Bramie. Jego rozpowszechnienie wiązało się z rosnącym kultem Marii. Początkowo wyobrażano ją z półksiężycem, koroną z 12 gwiazd, słońcem i smokiem zastąpionym później przez węża symbolizującego grzech oraz szatana.
Główne przedstawienie feretronu wykazuje cechy sztuki barokowej oraz ludowej. Przez porównanie do innych dzieł artysty, można przypuszczać, że jego autorem jest Wojciech Kułach, zwany „Wawrzeńcokiem”, który był rzeźbiarzem ludowym działającym w Gliczarowie koło Nowego Targu. Był on samoukiem, ale też podobno w młodości uczył się rzemiosła w Wiedniu. Odbył półroczną pieszą wędrówkę przez Budapeszt do Rzymu, wracając przez Wiedeń, w czasie której tworzył szkice, notatki i rysunki. Rzeźbił w drewnie, rzadziej w kamieniu. Startował nawet w konkursach na projekty pomników w Krakowie. Na terenie Podhala wykonał liczne figury i kapliczki przydrożne, feretrony oraz ołtarze i figury do nich, w które wyposażył m.in. kościoły św. Szymona i Judy w Białce Tatrzańskiej, św. Marcina w Klikuszowej, św. Andrzeja w Szaflarach i św. Klemensa w Zakopanem. Nawiązywał do sztuki baroku i rokoka, był biegły technicznie, w stosowanych ornamentach wykorzystywał m.in. motywy liści, z których utworzył obramowanie omawianego feretronu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Wykonany w 1877 roku feretron jest najpewniej dziełem gliczarowskiego artysty ludowego Wojciecha Kułacha, zwanego „Wawrzeńcokiem”. Wykazuje typowe dla niego cechy sztuki barokowej oraz ludowej. Uwagę zwraca wyrafinowane obramienie utworzone ze stylizowanych liści akantu.

Bibliografia