Matka Boska Nieustastającej Pomocy

Dzieje zabytku

Obraz powstał w XX wieku.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta, zamknięty łukiem nadwieszonym z przedstawieniem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Maria ukazana w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Dzieciątko widoczne z prawego profilu, z głową odwróconą do tyłu, oburącz ujmuje dłoń Marii. Owalne twarze postaci charakteryzują linearnie opracowane rysy, z długimi, wąskimi nosami oraz drobnymi ustami. Oczy Marii mają migdałowy kształt, jej wzrok skierowany jest na wprost. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami ze złotymi obszyciami oraz ciemnoniebieski płaszcz nałożony na głowę. Dzieciątko ubrane jest w zieloną sukienkę i czerwony płaszcz, z jego lewej stopy zsuwa się sandał. Jezus spogląda w kierunku niewielkiej sylwetki jednego z dwóch archaniołów znajdującego się po prawej stronie – archanioła Gabriela. Po drugiej stronie jest archanioł Michał, obaj trzymają w dłoniach narzędzia Męki Pańskiej: Michał (włócznię i gąbkę z octem), Gabriel (krzyż). Na głowach Marii i Dzieciątka znajdują się otwarte korony ze szlachetnymi kamieniami, a wokół nimby: Matki Boskiej dekorowany bogatą wicią floralną, u Dzieciątka nimb krzyżowy. Wszystkie postacie są podpisane inicjałami: nad głową Marii, po lewej stronie obrazu widnieją litery „MP”, a po prawej „ΘΥ”; następnie po lewej stronie obrazu, nad głową archanioła Michała znajdują się litery „ΟΡМ”, a nad głową archanioła Gabriela „OΡГ” i dalej, po prawej stronie obrazu, obok Dzieciątka Jezus litery „IC-XC”. Tło jest złocone. Obraz ujęty jest prostokątną, profilowaną ramą zdobioną od zewnątrz ażurową wicią roślinną. W górnej części kompozycji napis „MATKO BOSKA NIEUSTAJĄCEJ POMOCY / MÓDL SIĘ ZA NAMI”. Rama drewniana, profilowana, złocona, ozdobiona rzędem stylizowanych liści akantu.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy powstał w XX wieku i jest wzorowany na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie oryginał znajduje się w kościele Redemptorystów pw. św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Obrazy o tej tematyce były w owym czasie rozpowszechniane przez redemptorystów prawie wyłącznie w tzw. wiernych kopiach, opatrzonych atestem z pieczęciami. Ikona z kościoła Redemptorystów genezą sięga do typu ikonograficznego, określanego mianem Hodegetrii (z gr. Przewodniczka, Wskazująca Drogę), ze względu na wyprostowaną dłoń Marii, skierowaną w stronę Jezusa. Wszystkie postacie na ikonie podpisane są inicjałami: Matka Boska – „MP-ΘΥ”, archanioł Michał – „ΟΡМ”, archanioł Gabriel – „OΡГ”, a Dzieciątko Jezus – „IC-XC”. Według przekazu Maurona bł. Pius IX na audiencji prywatnej 11 grudnia 1865, przekazując ikonę Matki Bożej Nieustającej Pomocy pod opiekę redemptorystów, wypowiedział słowa: „Uczyńcie Ją znaną całemu światu”. Od tamtej pory redemptoryści rozsyłali wierne kopie rzymskiej ikony w różne zakątki świata, być może jedną z nich jest właśnie obraz w Niegowici. Pierwsze powstawały w pracowni szwajcarskiego artysty Jakoba Wügera (1829–1892). W archiwum generalnym zachował się dokument mówiący o „pierwszych czterystu wiernych kopiach ikony w jej oryginalnych rozmiarach, przeznaczonych do kultu publicznego”, opatrzonych „certyfikatem” wiarygodności, z dokładną datacją, numerem seryjnym oraz podpisem i pieczęcią generała redemptorystów. Oprócz wiernych wizerunków sporządzanych na desce zadbano także o mniej kosztowne litografie, których liczba do 1876 roku osiągnęła 120 tysięcy. W Archiwum Generalnym Redemptorystów przechowywane są skrupulatne rejestry kopii cudownej ikony prowadzone przez brata zakonnego Carla Juana Baptistę Sinsa (1838–1884) i jego następców. Dzięki nim można zaobserwować ogromną dynamikę rozpowszechniania wizerunku Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Apogeum tego procesu przypada na pierwsze dwie dekady XX wieku, kiedy rozesłano z Rzymu aż 3189 kopii.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry, delikatne ściemnienie powierzchni i wyblakła warstwa malarska na twarzy Matki Boskiej, ubytki złoceń po lewej stronie obrazu.

Streszczenie

Obraz przedstawia Matkę Boską Nieustającej Pomocy, patronkę smutnych i potrzebujących. Powstał w XX wieku, jest wzorowany na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie oryginał znajduje się w kościele Redemptorystów pw. św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Wizerunek w XIX wieku spopularyzowali redemptoryści, a następnie rozpowszechnili go na całym świecie. Wyłącznie w Rzymie powstawały tzw. wierne kopie tego obrazu opatrzone atestem z pieczęciami.

Bibliografia