Ołtarz główny

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Zabierzów
Miejscowość
Rudawa
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Krzeszowice
Parafia
Wszystkich Świętych
Miejsce przechowywania
kościół, prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/06101
Kategoria
ołtarz
Ilość
1
Czas powstania
około 1650 roku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, złocone, polichromowane
Wymiary podstawowe
szerokość – 470 cm
wysokość – 1200 cm
głębokość – 56 cm
Autor noty katalogowej
Józef Skrabski, Ewa Rudnicka
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0

Dzieje zabytku

Pierwotnie powstanie ołtarza datowano na okres przed 1617 rokiem (w aktach wizytacji z 1617 roku stwierdzono, że ołtarz był konsekrowany dwa lata wcześniej), co wykluczył Tadeusz Chrzanowski i monografista kościoła Dominik Ziarnkowski. Z inwentarza z 1822 roku i na podstawie archiwalnej fotografii wiadomo, że na bramkach stały figury apostołów, których obecnie brak. W 2001 roku ołtarz konserwowali Adam Kruk i Juliusz Kasper.

Opis

Ołtarz drewniany, architektoniczny, jednoosiowy, jednokondygnacyjny, ze zwieńczeniem, z dwiema bramkami. Jest umieszczony na murowanym, dwustopniowym podwyższeniu. Podstawa ołtarza murowana, skrzyniowa o kształcie prostopadłościanu, o obudowie drewnianej. Brak kamiennej mensy ołtarzowej. W partii antepedium nisza w kształcie prostokąta leżącego. Na mensie ustawione tabernakulum w formie centralnego kościółka zwieńczonego kopułą z latarnią.

Retabulum jest flankowane dwiema złoconymi kolumnami kompozytowymi, ustawionymi na profilowanych cokołach. Trzony kolumn są kanelowane, ozdobione w połowie wysokości główkami aniołków ujętymi dekoracją chrząstkową. Kolumny dźwigają belkowanie z wydatnym, przełamującym się nad nimi gzymsem, ozdobione ornamentem małżowinowym. W polu środkowym ołtarza profilowana, złocona i malowana rama z górną krawędzią w formie arkady z kluczem, dolna krawędź zaakcentowana uskokiem. W niej druga rama, prostokątna, ozdobiona ornamentem małżowinowym i złocona, z obrazem przedstawiającym Św. Annę Samotrzeć w otoczeniu świętych. We wnęce, za zasuwą, widnieje obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w prostokątnej ramie, rzeźbionej i złoconej, pokrytej ornamentem roślinnym. Wnęka pokryta ciemnoczerwonym aksamitem, poniżej obrazu zawieszone wota. W polu arkady, w półkolistym tympanonie, na tle złoconych obłoków srebrna gołębica Ducha Świętego. Na gzymsie, na osi kolumn wazony z kwiatami. Po bokach retabulum bogato rzeźbione i złocone uszy z bujnym ornamentem małżowinowym. W zwieńczeniu, w owalnej, profilowanej i złoconej ramie obraz przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Rama otoczona szeroko rozbudowaną ornamentyką małżowinową. Po bokach ołtarza bramki prowadzące za ołtarz, o kształcie prostokąta stojącego, ze zwieńczeniem w formie łuku kotarowego zamkniętego od góry prostym odcinkiem, z profilowanym cokołem (pod figurę) z podwieszonym ornamentem w kształcie muszli. Górne narożniki bramek podkreślone złoconym ornamentem w kształcie wolut z elementem roślinnym. Otwór wejściowy, w kształcie analogicznym do bramki, z profilowanymi krawędziami, zakryty kotarą z aksamitu w kolorze ciemnoczerwonym. Struktura ołtarza polichromowana w kolorze ciemnobrązowym. Kolumny, pilastry, profilowania i dekoracja rzeźbiarska złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny w kościele w Rudawie należy do ciekawszych przykładów snycerki krakowskiej około połowy XVII wieku. Wyróżnia się aediculową konstrukcją, efektownym zwieńczeniem w postaci przerwanego przyczółka z owalnym polem w kartuszu z ornamentu małżowinowego oraz ekspresyjnymi, ażurowymi uszami bocznymi utworzonymi z elementów typowego dla tego czasu ornamentu małżowinowo-chrząstkowego. Według Michała Wardzyńskiego ołtarz w Rudawie należy do grupy dzieł w Małopolsce redukujących powstałe około 1630 roku epitafium biskupa Marcina Szyszkowskiego w krakowskim klasztorze franciszkanów. Do grupy tej zaliczył ołtarze w kościele Bernardynów w Leżajsku, w kaplicy Domu Matki Boskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, w Chodlu i Beszowej. Najbliższy rudawskiemu retabulum wydaje się ołtarz w Beszowej. Sam typ konstrukcji powielony został w ołtarzach w kościele św. Józefa w Kalwarii Zebrzydowskiej i w kościele św. Marcina w Klikuszowej, choć zastosowana w nich ornamentyka akantowa była już bardziej zaawansowana.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Literatura

Rudnica Ewa, Inwentarz kościoła parafialnego p.w. Wszystkich Świętych w Rudawie, praca licencjacka napisana w Instytucie Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie pod kierunkiem dr. Józefa Skrabskiego, Kraków 2011.

Streszczenie

Ołtarz główny w kościele w Rudawie powstał w połowie XVII wieku i należy do dzieł typowych dla snycerki krakowskiej tego czasu.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Wardzyński Michał, "Ośrodek rzeźbiarski w Częstochówce pod Jasną Górą 1620-1705", Warszawa 2009
Ziarkowski Dominik, "Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Rudawie", Kraków 2013
Łobczowski Józef, "Rudawa. Kościół, probostwo, parafia", Kraków 1916

Jak cytować?

Józef Skrabski, Ewa Rudnicka, "Ołtarz główny", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/oltarz-glowny-58

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności