Biskupice

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Tagi
Andrzej Korbecki Duchacy Iwo Odrowąż Jan Długosz Kanonicy de Saxia Konopka Przebieczany reformy józefińskie Trąbki
Autor opracowania
Artur Karpacz
Uznanie autorstwa 4.0

Zabytki

Parafie

Opis topograficzny

Wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, 4,5 km na południowy-wschód od Wieliczki.

Streszczenie dziejów

Najstarsza wzmianka o Biskupicach pochodzi z 1220 roku, kiedy biskup krakowski Iwo Odrowąż nadał wieś klasztorowi Ducha Świętego w Krakowie, który zachował ją w charakterze uposażenia aż do kasaty zakonu w 1783 roku. W 1455 roku na prośbę kardynała Zbigniewa Oleśnickiego król Kazimierz Jagiellończyk przeniósł wieś z prawa polskiego na magdeburskie. Jan Długosz w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” podał, że Biskupice były własnością katedry. W okresie rozbiorów majątek kilkakrotnie zmieniał właścicieli, należąc do Korbeckich, Zakrzewskich, Konopków czy Mieroszewskich. Podczas rabacji galicyjskiej w 1846 roku splądrowano dwór szlachecki we wsi.

Dzieje miejscowości

Na terenie dzisiejszych Biskupic w XIX wieku odkryto cmentarzysko pogańskie. Najstarsza wzmianka o wsi pochodzi z 1220 roku, kiedy biskup krakowski Iwo Odrowąż nadał ją w charakterze uposażenia klasztorowi Ducha Świętego w Krakowie. W 1381 roku Biskupice razem z wsiami Grotkowice, Wola Giedczyna i Łężkowice pozostawały w kluczu dziesięcinnym biskupstwa krakowskiego, a na początku XV wieku wsią zarządzał włodarz Henryk. W 1455 roku na prośbę kardynała Zbigniewa Oleśnickiego król Kazimierz Jagiellończyk przeniósł Biskupice z prawa polskiego na magdeburskie. Jan Długosz w „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” podał, że w latach siedemdziesiątych tegoż stulecia Biskupice były własnością katedry, wraz z folwarkiem, czternastoma łanami kmiecymi, karczmą z rolą, dwiema zagrodami i łąkami plebańskimi. W „Liber retaxationum” z 1529 roku oszacowano czynsz ze wsi na 14,5 grzywien i 16 groszy. W 1532 roku Mikołaj Osiecki z Osieczan sprzedał na potrzeby żupy wielickiej swój las w Trąbkach, graniczący z lasem Lubomirskich ze Sławkowic i lasem w Biskupicach.
Po kasacie Zakonu Ducha Świętego w Galicji w 1783 roku, spowodowanej reformami cesarza Józefa II, majątek w Biskupicach zakupił Andrzej Korbecki ze Szczygłowa, zachowując go aż do 1821 roku. Po jego śmierci tymczasowym administratorem został syn Antoni Korbecki, a już w 1824 roku dobra przejął Jan Zakrzewski. W trakcie rabacji galicyjskiej w 1846 roku chłopi zrabowali lokalny dwór (zabijając rządcę dóbr Jana Galana), lecz oszczędzili plebanię (szczęśliwie proboszcz przebywał wówczas w klasztorze Reformatów w Wieliczce). W wyniku reformy sieci administracyjno-sądowej w Galicji z 1854 roku tereny dawnych cyrkułów podzielono na mniejsze okręgi i Biskupice znalazły się w powiecie wielickim. W drugiej połowie XIX wieku wieś należała do hrabiego Kazimierza Konopki i liczyła 1378 morgów (w tym 853 morgi ziemi ornej), a także 61 domostw i 365 mieszkańców. Po śmierci dziedzica w 1884 roku majątek przeszedł w ręce jego syna, Andrzeja i Józefy Reyowej z Przecławia. W 1892 roku obszar dworski wsi Biskupice sprzedano Henrykowi Mieroszewskiemu. W latach dwudziestych XX wieku powyższe grunty należały do małżeństwa Stanisława Strumieńskiego i Wandy Kazimiery ze Staszewiczów oraz jej siostry Marii ze Staszewiczów Kowalskiej.

Ciekawostki

W latach 1399-1400 kmiecie z Biskupic procesowali się z żoną Tomasza Wierzynka o bezprawnie wycięty gaj.

W 1428 roku Jadwiga, wdowa po Bonie Juncie z Jawczyc, została zwolniona przez biskupa krakowskiego ze sprawy o wycięcie gaju i zabranie wołów ze dworu oraz rozpędzenie innych zwierząt o wartości 30 grzywien.

W 1499 roku Barbara Sułkowska zastawiła na rok kardynałowi Fryderykowi Jagiellończykowi kmiecia Stanisława Karczana.

Kalendarium

1
1220

przekazanie wsi Biskupice w charakterze uposażenia klasztorowi Ducha św. W Krakowie

2
od 1325 do 1327

podczas najstarszych spisów świętopietrza w Polsce odnotowano w Biskupicach plebana Jana, wartość parafii oszacowano na 10 i 1/2 grzywny, a wysokość daniny na rzecz Stolicy Apostolskiej wynosiła 16 skojców i 7 denarów

3
1381

w skład klucza dziesięcinnego biskupickiego wchodziły wsie Grotkowice, Wola Giedczyna i Łężkowice

4
1455

na prośbę kardynała Zbigniewa Oleśnickiego król Kazimierz Jagiellończyk przeniósł Biskupice z prawa polskiego na magdeburskie

5
od 1470 do 1480

Jan Długosz w Liber beneficiorum dioecesis cracoviensis (1470-1480) odnotował istnienie we wsi drewnianego kościoła pw. św. Marcina

6
1528

po pożarze klasztoru Św. Ducha w Krakowie w 1528 roku, biskup krakowski Piotr Tomicki odnowił i potwierdził wszystkie prawa, przywileje i uposażenia zgromadzenia

7
1528

Liber retaxationum szacuje czynsz ze wsi na 14 i ½ grzywien i 16 groszy

8
1596

według wizytacji kardynała Jerzego Radziwiłła z 1596 roku w Biskupicach istniał drewniany kościół pw. św. Zofii(!), który nie posiadał zezwolenia na sprawowanie liturgii(!)

9
1617

ówczesny proboszcz Łukasz Stolerio(?), tuż przed śmiercią postulował budowę murowanego kościoła

10
1629

budowa nowej świątyni za czasów proboszcza Floriana Zdziarskiego

11
1662

konsekracja kościoła przez biskupa krakowskiego Mikołaja Oborskiego

12
1679

powołanie Bractwa Matki Boskiej Szkaplerznej

13
1748

za rządów plebana Libora Brzezińskiego, dochód parafii szacowano na 800 florenów

14
1783

majątek w Biskupicach zakupił Andrzej Korbecki (pan na Szczygłowie)

15
1821

dziedzic folwarku w Szczygłowie Jan Kanty Korbecki przekazał na rzecz kościoła w Biskupicach 1000 złotych polskich

16
1845

powołano przy parafii Towarzystwo Wstrzemięźliwości

17
1846

podczas rabacji chłopi zrabowali lokalny dwór, zabijając rządcę dóbr – Jana Galana

18
1854

wyniku reformy sieci administracyjno-sądowej w Galicji, tereny dawnych cyrkułów podzielono na mniejsze okręgi i Biskupice znalazły się w powiecie wielickim

19
od 1851 do 1856

remont kościoła parafialnego z inicjatywy kolatora, barona Kazimierza Konopki

20
1863

małżeństwo Maciej i Franciszka Noga po epidemii cholery wystawiło kapliczkę przydrożną

21
od 19 wiek do 19 wiek

przy parafii biskupickiej działało Bractwo Najświętszego Serca Jezusowego

22
1872

erygowano przy kościele Stowarzyszenie Różańca Żywego

23
1875

kolator, baron Kazimierz Konopka, przeznaczył w testamencie kwotę 50 zł reńskich na reparację świątyni

24
1883

Wojciech Kucharski z sąsiednich Dobranowic zapisał cały swój majątek na budowę szkoły

25
1884

majątek przeszedł w ręce syna Kazimierza Konopki, Andrzeja i Józefy Reyowej z Przecławia

26
1888

ukończono wznoszenie nowej, ośmiobocznej dzwonnicy, stylizowanej na wyższą wieżę Kościoła Mariackiego w Krakowie

27
1892

obszar dworski wsi Biskupice sprzedano Henrykowi Mieroszewskiemu

28
od 1890 do 1916

działał przy kościele III Zakon św. Franciszka

29
1898

założono Bractwo Różańcowe pod duchowym przewodnictwem Klasztoru Dominikanów z Krakowa

30
od 1910 do 1914

Rada Szkolna Krajowa powołała w Dobranowicach szkołę pod opieką Sióstr Felicjanek

31
1916

sprowadzono do Biskupic Siostry Kanoniczki Ducha św. de Saxia (zw. „Duchaczkami”), które miały we wsi prowadzić „ochronkę”, czyli ośrodek do opieki nad najmłodszymi dziećmi

32
1916

kobiety z parafii w Biskupicach zainicjowały zaprowadzenie Bractwa Matek Chrześcijańskich

Bibliografia

"Biskupice"
Kracik Jan, "W Galicji trzeźwiejącej, krwawej i pobożnej", Kraków 2007
Sikora Franciszek, "Biskupice" , [w:] "Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1" , s. 121-122
Rzebik Tadeusz, "Gdów i okolica. Monografia historyczna, t. 1", Gdów 1985
Szuro Stanisław, Duda Józef, Kociołek Adam, "Dzieje powiatu wielickiego", Kraków 2004
Korzec Marcin, "W gminie Gdów", Krosno 2003

Jak cytować?

Artur Karpacz, "Biskupice", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/miejscowosci/biskupice-1

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności