Św. Jana Nepomucen

Dzieje zabytku

Obraz św. Jana Nepomucena został wykonany przez krakowskiego malarza Wojciecha Eljasza w 1866 roku. Dzieło zostało wtórnie wprawione w pole ołtarza bocznego. Został wymieniony w inwentarzu kościoła sporządzonym w 1883 roku jako jeden z obrazów w prawym ołtarzu bocznym.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym z przedstawieniem św. Jana Nepomucena klęczącego przed Matką Boską z Dzieciątkiem. W centrum postać św. Jan Nepomucena ukazanego z profilu, w pozie klęczącej, z uniesioną głową. Lewą rękę kładzie na piersi, prawą sięga po liść palmy. Twarz ma szczupłą o dużych oczach skierowanych do góry, prostym nosie i rozchylonych ustach, okoloną brązowymi włosami opadającymi na tył głowy. Ubrany jest w czarną sutannę, białą komżę obszytą przy brzegach koronką, brązowo-fioletową almucję oraz żółtą stułę, obok leży czarny biret. Przed św. Janem stoi ukazane bokiem putto, z narzuconym zielonym płaszczem, które podaje mu liść palmy. W prawej części obrazu na podniesieniu stoi Maria zwrócona w trzech czwartych w prawo, obiema rękami podtrzymuje Dzieciątko. Twarz ma owalną, o dużych oczach i nosie oraz pełnych ustach. Ubrana jest w różową tunikę oraz niebieski płaszcz zarzucony na głowę i ramiona, opadający z przodu postaci. Dzieciątko w pozycji siedzącej, zwrócone w trzech czwartych w prawo. Palec wskazujący lewej dłoni kładzie na ustach, palcem prawej dłoni wskazuje na świętego. Nagie Dzieciątko ma zarzuconą na prawe ramię pieluszkę, na której siedzi. W górnej części obrazu na tle nieba ukazane nadlatujące putto, przesłonięte różowym płaszczem, trzymające nad głową świętego nimb gwieździsty. W lewej części obrazu, w tle ukazana scena z dwoma mężczyznami zrzucającymi z mostu świętego do rzeki. W dolnej części obrazu nad biretem sygnatura „Wojciech Eliasz 1866”.

Zarys problematyki artystycznej

Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Zginął zrzucony z mostu Karola w Pradze do rzeki Wełtawy. Przyjmuje się, że powodem jego śmierci była odmowa ujawnienia tajemnicy spowiedzi, do której złamania zmuszał świętego król Wacław IV. Na omawianym obrazie święty trzyma palmę męczeństwa, a nad jego głową putto trzyma nimb gwieździsty, co jest charakterystyczne dla jego ikonografii. Nietypowe wydaje się przedstawienie Jana Nepomucena przed Matką Boską z Dzieciątkiem, gdyż nie ma uzasadnienia w historii jego życia. Być może ma ono związek z silnym nabożeństwem świętego do Marii. Tego rodzaju przedstawienia ze św. Janem Nepomucenem i Matką Boską z Dzieciątkiem pojawiły się w osiemnastowiecznej rzeźbie figuralnej na terenie Śląska i Czech (np. figura we Wrocławiu-Leśnicy oraz przy klasztorze na Strachowie w Pradze).
Wojciech Eljasz był niezwykle prężnym malarzem tworzącym w drugiej połowie XIX wieku. Malował głównie obrazy o tematyce religijnej, jego dzieła znajdują się w licznych kościołach i klasztorach na terenie Małopolski. W latach 1856-1879 wykonał do kościoła w Biskupicach kilka obrazów ołtarzowych oraz stacje Drogi Krzyżowej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Powierzchnia obrazu zabrudzona.

Streszczenie

Obraz św. Jana Nepomucena został wykonany przez krakowskiego malarza Wojciecha Eljasza w 1866 roku. Święty Jan Nepomucen był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze, dlatego przedstawiany jest w stroju odpowiadającym tej godności. Nietypowe wydaje się przedstawienie Jana Nepomucena przed Matką Boską z Dzieciątkiem, gdyż nie ma uzasadnienia w historii jego życia.

Bibliografia