Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Biskupice
Miejscowość
Bodzanów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła
Tagi
gloria mała architektura późny barok
Miejsce przechowywania
północna ściana prezbiterium
Identyfikator
DZIELO/00767
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
po 1765 roku
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, pozłocenie, posrebrzenie
Wymiary podstawowe
wysokość – 350 cm
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła w Bodzanowie, w tym ambona, powstało po 1765 roku, podczas gruntownego remontu świątyni przeprowadzonego z inicjatywy proboszcza Walentyna Grodzkiego. Wykonał je najpewniej warsztat Korneckich z Gdowa. W 1887 roku ambonę odmalowano razem z ołtarzami. W 1957 roku została odnowiona. W 1972 roku wymieniono schody na ambonę. W 1999 roku przeszła gruntowną konserwację wykonaną przez Janusza Czopa i Rafała Bukowskiego.

Opis

Ambona przyścienna, wisząca, dostępna z zakrystii przez drzwi w polu zaplecka. Kosz na planie kwadratu o ściętych narożach, na podstawie w formie wałka, z podwieszeniem w formie spłaszczonego stożka ze zbiegającymi się z czterech naroży lizenami, dekorowanego rocaille'em. Kosz ujęty w narożach pilastrami, dekorowany w partii ścianek, trzonów pilastrów i wałka rocaille'em, parapet w formie gzymsu. Zaplecek wysoki, flankowany dwoma wąskimi pilastrami, zwieńczonymi konsolami z rocaille'em podtrzymującymi pełne belkowanie, wyłamane na ich osi oraz wolutowy przerwany przyczółek. W polu zaplecka drzwi. Na belkowaniu rokokowy kartusz z napisem „DOCETE OMNES / GENTES. Math(eus) 28”. Ponad belkowaniem trójkąt z trzema płomieniami w polu, na obłoku, w glorii promienistej. Struktura polichromowana w sposób imitujący marmoryzację w kolorze niebiesko-białym, ornamentyka i profile pozłocone, obłoki i pole kartusza posrebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Dekoracja ambony jest związana z jej dawną funkcją, a więc miejscem przepowiadania Słowa Bożego. W wieńczącym ambonę trójkącie znajdują się trzy płomienie, które symbolizują Ducha Świętego zstępującego na osobę mówiącą. Płomienie są jedną z postaci, pod którymi w Biblii pojawił się Duch Święty podczas Zesłania Ducha Świętego: „Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym” (Dz 2, 3-4). Natomiast napis w kartuszu stanowi cytat z Pisma Świętego, mianowicie „Nauczajcie wszystkie narody” (Mat 28, 19).
W dotychczasowej literaturze wykonanie ołtarzy i rzeźb w kościele w Bodzanowie (z pominięciem ambony) było przypisane Michałowi Dobkowskiemu. Jakkolwiek analiza formalno-porównawcza z rozpoznanymi dotychczas dziełami warsztatu Korneckich z Gdowa, pozwala atrybuować im wykonanie całego wyposażenia, a mianowicie ołtarzy, rzeźb, ambony, jak i części obrazów z tego kościoła, które nie odpowiadają repertuarowi formalnemu stosowanemu przez Dobkowskiego.
Ambony pozbawione baldachimu i zwieńczone glorią pojawiały się kilkakrotnie w twórczości warsztatu Korneckich, chociażby w jego pierwszej realizacji, wyposażeniu kościoła w Gdowie. Ambona z Bodzanowa ma analogiczną strukturę architektoniczną, jakkolwiek jest już znacznie lżejsza, niektóre formy architektoniczne, jak chociażby przerwany przyczółek nabierają już dekoracyjnego charakteru, a całość zdobiona jest wyłącznie rocaille'em.
Typ ambony pozbawionej baldachimu, a zwieńczonej glorią promienistą, rozpowszechnił się w Małopolsce przede wszystkim dzięki twórczości Antoniego Frączkiewicza, który po raz pierwszy zastosował takie rozwiązanie w 1727 roku w Tuchowie. Frączkiewicz czerpał inspiracje z postberninowskiej twórczości Baltazara Fontany, który tego rodzaju glorię stosował w tworzonych przez siebie ołtarzach. Ambony pozbawione baldachimu i zwieńczone glorią pojawiały się w twórczości Korneckich, jak również w działalności innych warsztatów rzeźbiarskich aktywnych w Małopolsce, czego przykładem są ambony w kaplicy św. Jana w Kętach, kościele św. Floriana w Krakowie, kolegiacie św. Marcina w Opatowie i wiele innych.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Koreckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Srebrzone pole kartusza silnie przetarte. Ambona odnawiana w latach 1887, 1957, 1999.

Streszczenie

Wyposażenie architektoniczno-rzeźbiarskie kościoła, w tym ambona, zostało wykonane po 1765 roku, najprawdopodobniej w warsztacie Korneckich z Gdowa. Dekoracja ambony jest związana z jej dawną funkcją, a więc miejscem przepowiadania Słowa Bożego.

Bibliografia

Głowacki Leon, "Kościół pod wezwaniem Świętych Piotra i Pawła w Bodzanowie", Bodzanów 2009
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-68

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności