Św. Benedykt

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
krakowski
Gmina
Krzeszowice
Miejscowość
Paczółtowice
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Krzeszowice
Parafia
Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
Kościół
Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny
Tagi
ikonografia świętych malarstwo XIX wieku sztuka XIX wieku
Miejsce przechowywania
zwieńczenie ołtarza bocznego św. Mikołaja
Identyfikator
DZIELO/05096
Kategoria
obraz
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XIX wieku (przed 1872)
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Częstochowa
Technika i materiał
tempera na desce
Wymiary podstawowe
szerokość – około 40 cm
wysokość – około 60 cm
Autor noty katalogowej
Justyna Kuska
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Obraz został zakupiony w 1872 roku na Jasnej Górze w Częstochowie u stolarza E. Cynkowskiego, o czym można się dowiedzieć z inskrypcji umieszczonej na poprzecznej spądze wzmacniającej odwrocie dzieła: „Obraz ten zakupiony w 1872 r(oku) na Jasnej Górze u ob(ywatela) E. Cynkowskiego – stolarza przez radnych i zawieszony w Gabinecie wójta jako dar”. Warto zwrócić uwagę, że obraz nie był pierwotnie przeznaczony do ołtarza św. Mikołaja, ani w ogóle kościoła parafialnego w Paczółtowicach, ale stanowił dar radnych dla paczółtowickiego wójta. W zwieńczeniu wspomnianego ołtarza został umieszczony po 1872 a przed 1891 rokiem, kiedy rekomponowano całość nastawy. Wcześniej na tym miejscu znajdował się obraz przedstawiający św. Franciszka. Jak podaje monografistka paczółtowickiej świątyni Teresa Małkowska-Holcerowa, wymiana obrazów połączona była z pracami rzeźbiarsko-stolarskimi przy belkowaniu ołtarza, na którym umocowane jest zwieńczenie. Podczas prac konserwatorskich ołtarza prowadzonych w latach 1982-1984 stwierdzono tam obecność nowych fragmentów drewna oraz napisu z nazwiskiem stolarza „Wincenty Kowalski Sto=ż i żerźbiaż”.

Opis

Obraz w kształcie prostokąta zbliżonego do kwadratu ujęty złoconą, profilowaną ramą. W centrum kompozycji przedstawiony św. Benedykt w postawie stojącej, w ujęciu frontalnym z głową zwróconą w trzech czwartych w prawo. Święty ubrany w obszerny czarny habit benedyktyński z kapturem i szerokimi rękawami. Ukazany jako mężczyzna o pozbawionej zarostu okrągłej twarzy z wydatnym nosem oraz szeroko otwartymi, skierowanymi na wprost oczami. Wokół głowy tonsura oraz złocony nimb. Święty w swojej prawej ręce podtrzymuje oprawioną na czerwono księgę. Lewą dłoń składa na piersi na wysokości serca. Po prawej stronie obrazu widoczny fragment stołu przykrytego zieloną tkaniną, na którym widoczna biała mitra. Na drugim planie, po lewej stronie nieco za postacią świętego przedstawiono fragment wysokiego cokołu stanowiącego podstawę dla kolumny. Tło złocone, wytłaczane w motywy roślinno-kwiatowe.

Zarys problematyki artystycznej

Choć omawiany obraz przedstawiający św. Benedykta nie był pierwotnie przeznaczony do ołtarza św. Mikołaja, a powstanie obu obiektów dzieli około 250 lat, to dzieło dzięki zastosowaniu tradycyjnej techniki tempery na drewnie oraz jednolitego złoconego tła wytłaczanego dodatkowo w motywy roślinno-kwiatowe wydaje się dobrze korespondować ze stylistyką ołtarza oraz znajdującym się poniżej obrazem przedstawiającym św. Mikołaja. Wspomniany w inskrypcji na odwrociu obrazu E. Cynkowski mógł być autorem obrazu, możliwe jednak, że wykonał jedynie płaskorzeźbioną i złoconą dekorację tła. Św. Benedykt z Nursji żył na przełomie V i VI wieku. Był założycielem zakonu benedyktynów, autorem reguły benedyktyńskiej i pierwszym opatem klasztoru na Monte Cassino. W ikonografii chrześcijańskiej najczęściej bywa przedstawiany jako mężczyzna w czarnym habicie lub wierzchniej tunice z kapturem i szerokimi rękawami tzw. kukulli z brodą lub bez zarostu. Do jego atrybutów należą kielich z wężem, rozbity puchar, kruk z chlebem w dziobie, anioł z hostią i pastorał. Najczęściej bywa jednak przedstawiany z trzymaną w ręku księgą lub zwojem reguły benedyktyńskiej oraz mitrą opacką. Tak też został ukazany na omawianym obrazie. Złote tło oraz widoczna z lewej strony obrazu kolumna nadają przedstawieniu znamion portretu reprezentacyjnego.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Obraz konserwowany w latach 1982-1984 podczas konserwacji ołtarza św. Mikołaja.

Streszczenie

Obraz przedstawiający św. Benedykta został zakupiony w 1872 roku od stolarza E. Cynkowskiego na Jasnej Górze jako dar radnych dla wójta Paczółtowic. W zwieńczeniu ołtarza św. Mikołaja znalazł się po 1872 a przed 1891 rokiem, zastępując w tym miejscu obraz przedstawiający św. Franciszka. Dzieło przedstawia św. Benedykta w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym w czarnym habicie benedyktyńskim, księgą reguły benedyktyńskiej oraz infułą jako atrybutami.

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
Kornecki Marian , "Sztuka sakralna", Kraków 1993
Wawel-Louis Józef , "Wieś Paczółtowice", Kraków 1874
Lepszy Leonard , "Sprawozdanie z wycieczki konserwatorskiej na posiedzeniu z dn. 18 II 1897" , [w:] "Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej, t. 1" , Kraków 1900
Małkowska-Holcerowa Teresa , "Paczółtowice. Dzieje kościoła parafialnego pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny od średniowiecza po czasu współczesne", Kraków 1998
Strzelichowski Piotr , "Wiadomość o kościele parafialnym w Paczółtowicach w Dyecezyi krakowskiej oraz o jego plebanach, parafianach i dobrodziejach, zebrana na podstawie dokumentów historycznych", Kraków 1900
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Stolot Franciszek, "Główne typy kompozycyjne drewnianych ołtarzy w Małopolsce po roku 1600 " , [w:] "Sztuka około roku 1600. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, listopad 1972" , red.Hrankowska Teresa , Warszawa 1974 , s. 339-354
Wardzyński Michał, "Ze studiów nad snycerstwem krakowskim i małopolskim około roku 1630" , [w:] "Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 5" , red.Lileyko Jerzy, Rolska-Boruch Irena , Lublin 2004 , s. 61-103

Jak cytować?

Justyna Kuska, " Św. Benedykt", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-benedykt

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności