Matka Boska Niepokalanie Poczęta

Dzieje zabytku

Polichromię wykonał bernardyński malarz Dydak Baturyna około 1870 roku, według obrazu Bartolomé Estebana Murilla „La Immaculada de Soult” (zwanego również „Los Venerales”, 1660-1665).

Opis

Fresk w malowanej ramie koloru złotego o polu stojącego prostokąta z uszakami, z prostokątnie wciętymi dłuższymi bokami i wyłamanym półkoliście bokiem górnym i półkoliście wciętym bokiem dolnym; u góry i po bokach ozdobionej stylizowanym ornamentem akantowym. Obraz przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą, stojącą na kuli ziemskiej w delikatnym kontrapoście. Maria lewą stopą depcze głowę węża, a prawą stawia na półksiężycu. Ma skrzyżowane ręce na piersiach, w lewej trzyma gałązkę białej lilii. Twarz trójkątna, z długim nosem i dużymi oczami, włosy bujne, jasnobrązowe, opadające na ramiona i plecy. Maria ubrana jest w białą sukienkę spodnią i różową suknię wierzchnią, na którą narzucony ma ciemnobłękitny płaszcz, podtrzymywany lewą ręką, a wokół głowy wieniec z 12 gwiazd na tle kolistego nimbu. Wąż okala swoim ciałem glob ziemski, a pod jego głową znajduje się jabłko. Tło przybiera odcienie brązów w dolnej części, a żółci w części górnej wokół postaci Marii. W tle widoczne są uskrzydlone główki aniołków.

Zarys problematyki artystycznej

Autorem polichromii jest bernardyński malarz Dydak Baturyna (Bataryna), zmarły w 1879 roku. Jego dzieła można również podziwiać w klasztorze Bernardynów w Zbarażu, gdzie pozostawił 17 obrazów ze scenami z życia św. Franciszka, wykonanych w 1867 roku, a także w kościele św. Erazma w Barwałdzie Dolnym. Artysta przemalował również liczne portrety w pobliskiej Kalwarii Zebrzydowskiej oraz obrazy Franciszka Lekszyckiego w klasztorze Bernardynów w Leżajsku. Omawiana polichromia przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą. Dzieło powstało według obrazu Bartolomé Estebana Murilla „La Immaculada de Soult” (zwanego również „Los Venerales”, 1660-1665), który znajduje się w Museo del Prado w Madrycie. Autor powtórzył za pierwowzorem układ sylwetki i stroju Marii, rezygnując tylko z większej ilości aniołków, które namalował na swoim dziele Murillo. Niemniej użyte środki i sposób malowania jest już charakterystyczny dla bernardyńskiego twórcy.

Matka Boska Niepokalanie Poczęta została ukazana w tradycyjnej konwencji ikonograficznej, w nawiązaniu do słów z Apokalipsy św. Jana: „I wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta w słońce obleczona, I księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Ap 12, 1). Symbolika księżyca pod stopami Marii jest wieloznaczna. Przeważnie tłumaczy się go jako symbol zła. Według komentatorów Apokalipsy rogi księżyca powinny być skierowane ku dołowi, gdyż oświetlało go z góry słońce, w które odziana jest Niewiasta. Zwykle jednak, ze względów kompozycyjnych artyści kierowali je ku górze, podobnie jak na obrazie w kościele w Brodach. Wąż z jabłkiem w pysku umieszczony pod stopami Marii również oznacza walkę ze złem. Nawiązuje też do wydarzeń Starego Testamentu, w których postać Ewy odczytuje się jako prefigurację Matki Boskiej.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Średni; liczne, drobne ubytki warstwy malarskiej.

Streszczenie

Polichromia została wykonana około 1870 roku przez bernardyńskiego malarza Dydaka Baturynę. Przedstawia Matkę Boską Niepokalanie Poczętą, według obrazu Bartolomé Estebana Murilla „La Immaculada de Soult” (zwanego również „Los Venerales”, 1660-1665), który znajduje się w Museo del Prado w Madrycie.

Bibliografia