Dekoracja grobu Pańskiego

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Kacwin
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Parafia Wszystkich Świętych
Tagi
Grób Boży malarstwo XIX wieku malarstwo XVIII wieku
Miejsce przechowywania
organistówka obok kościoła
Identyfikator
DZIELO/01968
Kategoria
inne dzieła sztuki
Ilość
1
Czas powstania
1797-1815
Technika i materiał
drewno, olej na drewnie
Wymiary podstawowe
szerokość – około 5 m
wysokość – około 3 m
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Dekoracja grobu Bożego powstała między 1797 a 1815 rokiem z inicjatywy proboszcza Daniela Udranského (Udrańskiego). Umieszczana była okazjonalnie w kaplicy św. Anny. Została wymieniona w aktach wizytacji z 1832 roku. Odnowiono ją w 2010 roku.

Opis

Oprawa grobu Pańskiego kulisowa, pięciopłaszczyznowa. Pierwszy plan tworzy iluzjonistyczna dekoracja, utworzona z bramy składającej się z dwóch filarów zwieńczonych wazonami z antabami oraz muru z krenelażem. Na tle muru ukazani dwaj rzymscy legioniści, po lewej stronie siedzący, po prawej stojący. W tle bogata roślinność egzotyczna z palmami. Na pozostałych planach namalowana roślinność leśna z egzotycznymi gatunkami palm. Na trzeciej parze kulis przedstawieni dwaj rzymscy legioniści, lewy w pozycji stojącej, prawy leżącej, z głową wspartą na ręce. Wszystkie cztery płaszczyzny zamknięte łukami z namalowanym błękitnym niebem z gwiazdami, ujętym obłokami.
Na ścianie zamykającej dekorację ukazano kamienny grób, po bokach którego siedzi i leży po trzech legionistów rzymskich z każdej strony. Nad nimi namalowane zalesione wzgórze Golgoty z trzema krzyżami, przed którymi stoi płaczący anioł. W tle widoczny jest pejzaż Jerozolimy, nad którym ukazano zaćmione słońce. W górnej części ściany ukazano niebo z nałożonym medalionem utworzonym z obłoków, z dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi, w glorii promienistej.



Zarys problematyki artystycznej

Budowanie symbolicznych grobów Pańskich wiąże się z tradycją ich odwiedzania w okresie triduum paschalnego. Grób był elementem udramatyzowanej liturgii Wielkiego Piątku. Stanowił jej końcowy etap składający się z pogrzebu Chrystusa (depositio), nawiedzenia grobu (visitatio) i rezurekcji (elevatio).
Nigdy nie zdefiniowano szczegółowych zaleceń dotyczących wyglądu grobu Pańskiego, dlatego przyjmowały one różną formę, bardziej lub mniej okazałą. W XVIII wieku dekoracja okazjonalna grobu Bożego zyskiwała coraz bogatszą i bardziej rozbudowaną oprawę („W niektórych kościołach (…) przeistaczał się w wielkie widowisko teatralne”). Znane są z opisów groby kulisowe, które zyskiwały formę analogiczną do dekoracji teatralnej utworzonej z perspektywicznie ułożonych par kulis (w kościele Mariackim w Toruniu z drugiej połowy XVIII wieku; w klasztorze Klarysek w Starym Sączu z 1776 roku, zachowany fragmentarycznie). Dla uzyskania efektu zaskoczenia widza stosowano różne zabiegi, w tym często ruchome elementy. Koncepcje ikonograficzne dekoracji grobów były różne, odwoływały się zarówno do Starego, jak i Nowego Testamentu. Wykonawcy i projektanci prześcigali się w pomysłach, które mogłyby zadziwić widza, zarówno wizualnie, jak i poprzez program treściowy.
Do dziś zachowane są raczej pojedyncze elementy dawnych grobów, jak figury czy malarskie przedstawienia strażników lub aniołów. Wygląd barokowych grobów Pańskich znany jest jednak głównie z przekazów źródłowych. Dlatego tak wyjątkowa jest kulisowa dekoracja grobu Bożego w Kacwinie, gdyż zachowana jest w całości. Ikonografia dekoracji jest stosunkowo tradycyjna, odwołuje się do wydarzeń z Nowego Testamentu i ilustruje kamienny sarkofag otoczony śpiącymi strażnikami, w tle zaś Golgotę i Jerozolimę w mroku. Powyżej sarkofagu w otoku z obłoków i w glorii znajduje się otwór, przez który miał być widoczny wyłącznie Najświętszy Sakrament, w rzeczywistości znajdujący się w monstrancji umieszczonej z tyłu, za ścianą zamykającą.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Dekoracja Grobu Bożego powstała między 1797 a 1815 rokiem z inicjatywy proboszcza Daniela Udranského (Udrańskiego). Umieszczana była okazjonalnie w kaplicy św. Anny. Budowanie symbolicznych grobów Pańskich wiąże się z tradycją ich odwiedzania w okresie triduum paschalnego. Grób był elementem udramatyzowanej liturgii Wielkiego Piątku. Stanowił jej końcowy etap składający się z pogrzebu Chrystusa (depositio), nawiedzenia grobu (visitatio) i rezurekcji (elevatio).

Bibliografia

"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938
Šimončič Jozef, Karabová Katarína, "Kanonické vizitácie dunajeckého dekanatu v spišskom biskupstve z roku 1832", Krakov 2015
Skorupa Andrzej, Monita Rafał, "Kacwin. Kościół Wszystkich Świętych", Kraków 2015
Pielas-Witkowska Magdalena, "Uwag kilka o dekoracjach i praktyce nawiedzania Grobów Pańskich w nowożytnej Polsce" , „Ochrona Zabytków” , s. 143-152

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Dekoracja grobu Pańskiego", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/dekoracja-grobu-panskiego

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności