Dekoracja grobu Pańskiego

Dzieje zabytku

Dekoracja grobu Bożego powstała między 1797 a 1815 rokiem z inicjatywy proboszcza Daniela Udranského (Udrańskiego). Umieszczana była okazjonalnie w kaplicy św. Anny. Została wymieniona w aktach wizytacji z 1832 roku. Odnowiono ją w 2010 roku.

Opis

Oprawa grobu Pańskiego kulisowa, pięciopłaszczyznowa. Pierwszy plan tworzy iluzjonistyczna dekoracja, utworzona z bramy składającej się z dwóch filarów zwieńczonych wazonami z antabami oraz muru z krenelażem. Na tle muru ukazani dwaj rzymscy legioniści, po lewej stronie siedzący, po prawej stojący. W tle bogata roślinność egzotyczna z palmami. Na pozostałych planach namalowana roślinność leśna z egzotycznymi gatunkami palm. Na trzeciej parze kulis przedstawieni dwaj rzymscy legioniści, lewy w pozycji stojącej, prawy leżącej, z głową wspartą na ręce. Wszystkie cztery płaszczyzny zamknięte łukami z namalowanym błękitnym niebem z gwiazdami, ujętym obłokami.
Na ścianie zamykającej dekorację ukazano kamienny grób, po bokach którego siedzi i leży po trzech legionistów rzymskich z każdej strony. Nad nimi namalowane zalesione wzgórze Golgoty z trzema krzyżami, przed którymi stoi płaczący anioł. W tle widoczny jest pejzaż Jerozolimy, nad którym ukazano zaćmione słońce. W górnej części ściany ukazano niebo z nałożonym medalionem utworzonym z obłoków, z dwiema uskrzydlonymi główkami anielskimi, w glorii promienistej.

Zarys problematyki artystycznej

Budowanie symbolicznych grobów Pańskich wiąże się z tradycją ich odwiedzania w okresie triduum paschalnego. Grób był elementem udramatyzowanej liturgii Wielkiego Piątku. Stanowił jej końcowy etap składający się z pogrzebu Chrystusa (depositio), nawiedzenia grobu (visitatio) i rezurekcji (elevatio).
Nigdy nie zdefiniowano szczegółowych zaleceń dotyczących wyglądu grobu Pańskiego, dlatego przyjmowały one różną formę, bardziej lub mniej okazałą. W XVIII wieku dekoracja okazjonalna grobu Bożego zyskiwała coraz bogatszą i bardziej rozbudowaną oprawę („W niektórych kościołach (…) przeistaczał się w wielkie widowisko teatralne”). Znane są z opisów groby kulisowe, które zyskiwały formę analogiczną do dekoracji teatralnej utworzonej z perspektywicznie ułożonych par kulis (w kościele Mariackim w Toruniu z drugiej połowy XVIII wieku; w klasztorze Klarysek w Starym Sączu z 1776 roku, zachowany fragmentarycznie). Dla uzyskania efektu zaskoczenia widza stosowano różne zabiegi, w tym często ruchome elementy. Koncepcje ikonograficzne dekoracji grobów były różne, odwoływały się zarówno do Starego, jak i Nowego Testamentu. Wykonawcy i projektanci prześcigali się w pomysłach, które mogłyby zadziwić widza, zarówno wizualnie, jak i poprzez program treściowy.
Do dziś zachowane są raczej pojedyncze elementy dawnych grobów, jak figury czy malarskie przedstawienia strażników lub aniołów. Wygląd barokowych grobów Pańskich znany jest jednak głównie z przekazów źródłowych. Dlatego tak wyjątkowa jest kulisowa dekoracja grobu Bożego w Kacwinie, gdyż zachowana jest w całości. Ikonografia dekoracji jest stosunkowo tradycyjna, odwołuje się do wydarzeń z Nowego Testamentu i ilustruje kamienny sarkofag otoczony śpiącymi strażnikami, w tle zaś Golgotę i Jerozolimę w mroku. Powyżej sarkofagu w otoku z obłoków i w glorii znajduje się otwór, przez który miał być widoczny wyłącznie Najświętszy Sakrament, w rzeczywistości znajdujący się w monstrancji umieszczonej z tyłu, za ścianą zamykającą.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Dekoracja Grobu Bożego powstała między 1797 a 1815 rokiem z inicjatywy proboszcza Daniela Udranského (Udrańskiego). Umieszczana była okazjonalnie w kaplicy św. Anny. Budowanie symbolicznych grobów Pańskich wiąże się z tradycją ich odwiedzania w okresie triduum paschalnego. Grób był elementem udramatyzowanej liturgii Wielkiego Piątku. Stanowił jej końcowy etap składający się z pogrzebu Chrystusa (depositio), nawiedzenia grobu (visitatio) i rezurekcji (elevatio).

Bibliografia