Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
wielicki
Gmina
Wieliczka
Miejscowość
Gorzków
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Wieliczka
Parafia
Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej
Tagi
architektura XX wieku Augustyn Tarnowski Hołuj Stróża
Identyfikator
DZIELO/12500
Kategoria
kościół
Ilość
1
Czas powstania
1910-1913
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Małopolska
Technika i materiał
cegła z cegielni Antoniego Stachury z Koźmic Wielkich, kamień z kamieniołomu Gorzków-Czarnociny (ul. Głucha), blacha, techniki murarskie, kamieniarskie, blacharskie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Kościół parafialny w Gorzkowie został zbudowany w latach 1910-1913 pod wezwaniem Królowej Korony Polskiej i konsekrowany w 1916 roku przez biskupa Adama Sapiehę. Wzniesiono go na gruncie, który przekazał gospodarz gorzkowski Józef Stachura, wypowiadając słowa: „Dzięki Ci Przedwieczny Panie, na mym polu kościół stanie”. Prace ciesielskie wykonali miejscowi cieśle pod kierownictwem Antoniego Nawalnego z Koźmic Wielkich-Bugaja. Okna w prezbiterium wstawiono w 1917 roku. Ołtarz główny to dzieło krakowskiego rzeźbiarza Stycznia. Zdobi go obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zakupiony w firmie „Witwicki” w Krakowie w 1916 roku. Wokół obrazu i w gablotach przy wielkim ołtarzu są zawieszone liczne wota, które ufundowali wierni otrzymujący przed tym obrazem łaski. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne, do których rzeźby sporządzili dwaj miejscowi rzeźbiarze z Koźmic Wielkich: Władysław Janowski i Franciszek Hajduk. Trzeci ołtarz znajduje się w kaplicy III Zakonu. Pierwszą polichromię kościoła wykonał w 1929 roku profesor Tadeusz Korpal. Kolejną, w 1982 roku profesor Stanisław Jakubczyk z Krakowa z artystami z Krosna i Iwonicza. Na ścianie frontowej kruchty wejściowej jest umieszczona figura Najświętszego Serca Pana Jezusa ufundowana przez Walentego Rzepę z Bugaja. Cały kościół (wewnątrz i na zewnątrz) był odnawiany w latach 1928-1929. Na dachu budynku jest wieżyczka, w której wisi sygnaturka ufundowana przez Marcina Krawczyka z Gorzkowa w 1914 roku.

Opis

Kościół usytuowany w centrum wsi, u zbiegu głównych dróg, położony na niewielkim wzniesieniu, na placu otoczonym ogrodzeniem z kamiennymi filarami i metalową kratą. Budynek orientowany, jednonawowy, czteroprzęsłowy, z węższym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Od zachodu do fasady dostawiona niewielka kruchta; od południa dostawiona kaplica na planie prostokąta. Prezbiterium ujęte symetrycznie aneksami: pomieszczenie gospodarcze od północy i zakrystia od południa. Kościół sklepiony kolebkowo na gurtach z lunetami; prezbiterium nakryte sklepieniem parasolowatym; kaplica sklepieniem pseudoklasztornym; aneksy i kruchta z płaskim stropem. Wnętrze oświetlają prostokątne okna zamknięte półkoliście; w ścianie zachodniej okno okrągłe; w kaplicy i aneksach również okna zamknięte półkoliście. Wejście główne na osi kościoła, prostokątne; prezbiterium skomunikowane z aneksami prostokątnymi drzwiami; z zakrystii wyjście na zewnątrz. Chór muzyczny wsparty na czterech metalowych kolumnach z częścią środkową wybrzuszoną; z parapetem ozdobionym pseudopłycinami, kostkowaniem i lambrekinem. Fasada jednoosiowa, jednokondygnacyjna z trójkątnym szczytem, ozdobiona krenelażem. Na osi kruchta, zamknięta trójkątnym szczytem z prostokątnym wejściem o półkolistym zwieńczeniu. Elewacje ujęte są uskokowymi przyporami i zwieńczone gzymsem z motywem lambrekinów. Dachy dwuspadowe nad nawą i prezbiterium; pulpitowe nad aneksami i kaplicą; kryte blachą. Dach wieńczy wieżyczka na sygnaturkę w formie gloriety zwieńczonej ostrosłupem z krzyżem.

Kaplica południowa na planie prostokąta, ze sklepieniem odwołującym się do formy sklepienia klasztornego. Szerokie wejście zakończone łukiem odcinkowym od strony nawy głównej. Naprzeciw wejścia okno zamknięte półkoliście, uskokowe wielokwaterowe. Wejście od strony zachodniej prostokątne, z drewnianymi drzwiami. Wnęka ołtarzowa zakończona łukiem półkolistym, z dekoracją mozaikową, przedstawiającą Michała Archanioła; podwieszona mensa ołtarzowa z lastriko. Część ołtarzowa podniesiona o jeden stopień.

Zarys problematyki artystycznej

Kościół został wzniesiony na podstawie projektu wykorzystanego przy budowie kościoła w Stróży. Jest wykonany w stylu neoromańskim z elementami neobarokowymi we wnętrzu. Według tradycji ustnej i literatury projekt kościołów w Gorzkowie i w Stróży wykonał niejaki Hołuj, właściciel tartaków na Rabie. Jednakże niektórzy badacze twierdzą, iż autorem projektu kościoła w Stróży był tarnowski architekt Augustyn Tarnowski. Pomyłka może wiązać się z drugą miejscowością Stróże, położoną w powiecie tarnowskim. Niewątpliwe właściwe ustalenie autorstwa projektów obu kościołów wymaga dalszych badań.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania dobry.

Streszczenie

Kościół parafialny w Gorzkowie został zbudowany w latach 1910-1913 pod wezwaniem Królowej Korony Polskiej, konsekrowany w 1916 roku przez biskupa Adama Sapiehę. Prace ciesielskie wykonali miejscowi cieśle pod kierownictwem Antoniego Nawalnego z Koźmic Wielkich-Bugaja. Kościół został wzniesiony na podstawie projektu wykorzystanego przy budowie kościoła w Stróży. Jest wykonany w stylu neoromańskim z elementami neobarokowymi we wnętrzu. Ołtarz główny sporządził krakowski rzeźbiarz Styczeń. Zdobi go obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zakupiony w firmie „Witwicki” w Krakowie w 1916 roku. Wokół obrazu i w gablotach przy wielkim ołtarzu są zawieszone liczne wota, które ufundowali wierni otrzymujący przed tym obrazem łaski. W kościele znajdują się również dwa ołtarze boczne, do których rzeźby wykonali dwaj miejscowi rzeźbiarze z Koźmic Wielkich: Władysław Janowski i Franciszek Hajduk. Trzeci ołtarz zlokalizowano w kaplicy III Zakonu. Na ścianie frontowej kruchty wejściowej jest umieszczona figura Najświętszego Serca Pana Jezusa ufundowana przez Walentego Rzepę z Bugaja. Na kościele jest wieżyczka, w której wisi sygnaturka ufundowana przez Marcina Krawczyka z Gorzkowa w 1914 roku.

Bibliografia

Duda Jadwiga, "129. spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”. Z serii: „Wsie w gminie Wieliczka” (6): Gorzków", Wieliczka 2008
Stachura Mieczysław Antoni, "Dom Bożej Matki", Gorzków 2007

Jak cytować?

Maria Działo, "Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/kosciol-matki-boskiej-czestochowskiej-2

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności