Ambona

Dzieje zabytku

Ambonę wykonał Paweł Turbas w czwartej ćwierci XIX wieku. Konserwację obiektu przeprowadzono w 1978 roku.

Opis

Ambona wisząca, przyścienna, z wejściem od prawej strony. Kosz na planie ośmioboku, na niskim cokole, od dołu ujęty ośmiobocznym podwieszeniem. Ścianki kosza zdobione prostokątnymi płycinami wypełnionymi stylizowaną wicią liści akantu z czteropłatkowym kwiatkiem pośrodku. Parapet w formie prostego belkowania, którego imposty wsparte są małymi hermami – główkami połączonymi z dekoracją naśladującą ornament małżowinowo-chrząstkowy. Zaplecek w kształcie stojącego prostokąta w profilowanej i złoconej ramie, w górnej partii ujęty po bokach wicią akantu ze stylizowanymi podwieszonymi kampanulami; w polu umieszczone tablice dekalogu na obłokach. Baldachim na planie ośmioboku, z wydatnym, profilowanym gzymsem, zwieńczony kabłąkami spiętymi i podtrzymującymi krzyżyk łaciński zatknięty na kuli. Na podniebieniu baldachimu, w ośmiobocznej płycinie rzeźbiona gołębica Ducha Świętego na tle promienistej glorii złożonej z wiązek promieni o nierównej długości. Balustrada schodów zdobiona wydłużonym, stylizowanym ornamentem małżowinowo-chrząstkowym umieszczonym w płytkiej, romboidalnej płycinie. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, profile i ornamenty złocone oraz posrebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona została wykonana w stylu eklektycznym przez rzeźbiarza z Olkusza, Pawła Turbasa, urodzonego w 1851 roku w Bieńczycach koło Krakowa. Turbas w 1883 roku poślubił Helenę Pasternak z Białego Kościoła. Stąd też prawdopodobnie to jemu zlecono wykonanie wyposażenia świątyni. Niejasne są losy jego edukacji artystycznej. Pośrednio miał być wychowankiem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych za czasów Jana Matejki. Przez jakiś czas pracował też w zakładzie rzeźbiarskim Franciszka Wyspiańskiego (ojca Stanisława Wyspiańskiego). W trakcie działalności miał wielu współpracowników, m.in. syna Władysława oraz stolarzy i rzeźbiarzy z miejscowości, gdzie aktualnie realizował zamówienia. Często też przeprowadzał się z rodziną do miejsca, w którym wykonywał zlecenia. W jego twórczości widoczne są wpływy historyzmu i inspiracje Witem Stwoszem, ale również regionalnymi twórcami, swoimi współpracownikami. Wykonywał dzieła zarówno w stylu neogotyckim, jak i neobarokowym. Stojąca po drugiej stronie nawy nadbudowa architektoniczna chrzcielnicy została rozbudowana nie bez powodu i świadczy o dużej wiedzy rzeźbiarza z Olkusza lub jego zleceniodawcy. Elementy wyposażenia, takie jak ambona i chrzcielnica, ambona i antyambona (często ambona tylko pozorna) lub inne elementy takie jak ołtarz, grupa rzeźbiarska lub organy miały być zgodnie z założeniami scenograficznymi, złączone w pary po bokach nawy, zwężać jej światło, kierując wzrok na ołtarz główny. Podobną parę tworzy ambona i chrzcielnica wraz z oprawą architektoniczną w świątyni w Białym Kościele.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona została wykonana w stylu eklektycznym przez rzeźbiarza z Olkusza, Pawła Turbasa w czwartej ćwierci XIX wieku. W jego twórczości widoczne są wpływy historyzmu i inspiracje Witem Stwoszem, ale również regionalnymi twórcami, swoimi współpracownikami.

Bibliografia