Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz zakupiono w Tyrolu w latach 1912-1913 u tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Prinotha. W 2001 roku poddano go konserwacji.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, trójosiowa, jednokondygnacyjna z predellą, ze zwieńczeniem, na cokole. Cokół dekorowany płycinami z arkadami, w których znajdują się biforia. Mensa kamienna z portatylem. Antepedium z płaskorzeźbioną sceną Ostatniej Wieczerzy w niszy ujętej arkadkami. Scena flankowana dwiema płycinami z ornamentem roślinnym, ujęta kolumnami w ściętych narożach. Tabernakulum trójosiowe w formie prostopadłościennej skrzynki z tronem wystawienia, rozbudowanym architektonicznie, ustawionym na niskim cokole dekorowanym arkadowaniem. Pośrodku tron wystawienia flankowany odwróconą parą odrzwi z figurami aniołów, z monogramem IHS w polu na białym tle, zamknięty trójkątnym przyczółkiem, na szczycie kopuła wsparta na wąskich kolumienkach zwieńczona krzyżykiem. W osiach bocznych arkady z figurami klęczących aniołów, zamknięte zwieńczeniem analogicznym jak w osi środkowej. Predella w formie arkadek z płaskorzeźbionymi scenami, od lewej: Narodzenie Chrystusa, Nauczanie w świątyni, Chrystus wśród dzieci i Zmartwychwstanie. Arkady predelli dekorowane krenelażem, w przyłuczach zdobione ornamentem roślinnym. Oś środkowa nastawy ołtarzowej ujęta dwiema parami kolumn dźwigającymi fryz i gzyms, na których opiera się półokrągły łuk flankowany przez dwie nisze z płaskorzeźbami aniołów. W polu środkowym obraz Przemienienie Pańskie. Trzony kolumn zdobione festonami. Osie boczne niższe, w formie arkad opartych na kolumnach, w których znajdują się figury po lewej św. Cyryla, a po prawej św. Metodego. Arkady dźwigają gzyms, na którym stoją figury, po lewej św. Agnieszki, a po prawej św. Elżbiety Węgierskiej. Zwieńczenie w formie medalionu z płaskorzeźbą Boga Ojca wśród obłoków z gołębicą Ducha Świętego. Całość obwiedziona astwerkiem. We fryzie ornament roślinno-geometryczny. Łuk pola obrazowego dekorowany palmetami, w przyłuczach ornament roślinny. Struktura polichromowana na kolor beżowy, detale na kolor jasnoszary i zielony, ornamentyka i detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz jabłonkowski został wykonany w Tyrolu przez Ferdinanda Prinotha w latach 1912-1913 w stylu eklektycznym. Do elementów neorenesansu należy struktura naśladująca łuk triumfalny z pełnym płaskim belkowaniem nad osiami bocznymi z fryzem palmetowym, z półkolistym wykrojem nisz na figury i ramy obrazu głównego. Do elementów neogotyckich zalicza się cała dolna część ołtarza. Pierwsze ołtarze neośredniowieczne pojawiły się w połowie XVIII wieku (np. neogotycki ołtarz F. Hohenberga w kościele Minorytów w Wiedniu z 1785 roku). Typ ołtarza neogotyckiego zachował się przez cały XIX wiek, aż po początek XX wieku. Choć nastawę w kościele w Jabłonce cechują neogotyckie formy w dolnej partii i w dekoracji ornamentalnej, to reprezentuje ona również odmianę ołtarza bliską tradycji neobarokowego retabulum ramowego z polem środkowym w kształcie łuku triumfalnego. Elementy takie pojawiły się w neoromańskich ołtarzach w dobie późnego historyzmu. Część środkową ołtarza wypełnia obraz Przemienia Pańskiego, namalowany prawdopodobnie przez malarza z Mszany w latach sześćdziesiątych XX wieku. Rzeźby św. Cyryla i św. Metodego oraz predella ołtarza mogły również powstać w warsztacie tyrolskiego rzeźbiarza, jednakże figury św. Elżbiety Węgierskiej i św. Agnieszki powstały raczej w warsztacie lokalnego artysty.

Streszczenie

Ołtarz główny zakupiono w Tyrolu w latach 1912-1913 u rzeźbiarza Ferdinanda Prinotha. Został wykonany w stylu eklektycznym. Choć nastawę w kościele w Jabłonce cechują neogotyckie formy w dolnej partii i w dekoracji ornamentalnej, to reprezentuje ona również odmianę ołtarza bliską tradycji neobarokowego retabulum ramowego z polem środkowym w kształcie łuku triumfalnego. Elementy takie pojawiły się w neoromańskich ołtarzach w dobie późnego historyzmu.

Bibliografia