Ambona

Dzieje zabytku

Ambona wykonana około 1913 roku.

Opis

Ambona przyścienna, wisząca, z wejściem od strony zakrystii. Kosz na planie ośmioboku; ścianki wydzielone wąskimi kolumienkami, stojącymi na wspornikach; w polach płyciny w formie stojącego prostokąta, zamkniętego łukiem trójlistnym z maswerkami w przyłuczach, wewnątrz płaskorzeźbione półpostacie: św. Łukasza, św. Mateusza, Jezusa Chrystusa, św. Jana i św. Marka. Ewangeliści ukazani są frontalnie w trzech czwartych, z księgami oraz z piórami do pisania w dłoniach. Jezus z dłońmi ułożonymi w geście błogosławieństwa. Ubrani są w złote suknie i płaszcze. Wokół głów mają złote i koliste nimby; Jezus nimb krzyżowy. Ewangelistom towarzyszą ich symbole: św. Łukaszowi – byk, św. Mateuszowi – uskrzydlona główka aniołka, św. Janowi – orzeł, a św. Markowi – lew. Pod każdą płyciną znajdują się banderole z podpisami, kolejno od lewej: „Św(ięty) ŁUKASZ”, „Św(ięty) MATEUSZ”, „JEZUS CHRYSTUS”, „Św(ięty) JAN”, „Św(ięty) MAREK”. Tła płycin zapełnia kratownica, której kwadratowe pola wypełniają greckie krzyżyki. Dolna krawędź kosza zdobiona jest neogotyckim fartuchem; parapet ma formę gzymsu.

Zaplecek wąski, ujęty parą kolumienek; w polu drzwi o kształcie prostokąta stojącego dekorowane dwiema płycinami z maswerkami; nad nimi prostokątna płaskorzeźba z przedstawieniem płynącej łodzi z monogramem Chrystusa na tle rozpiętego żagla.

Baldachim powtarzający plan kosza, w formie podstawy dla ośmiobocznej ażurowej wieżyczki z blendami w ściankach i łukami przyporowymi, dekorowanej żabkami. Krawędź baldachimu profilowana, dekorowana sterczynami w narożach i neogotyckimi fartuchami u spodu i u góry. W podniebiu rzeźbiona gołębica Ducha Świętego w glorii.

Struktura w kolorze naturalnego drewna; płyciny polichromowane na niebiesko i czerwono; elementy architektoniczne, profile, kolumienki i ścianki kosza złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona została wykonana w stylu neogotyckim około 1913 roku, co odzwierciedla się w jej strukturze nacechowanej neogotyckimi formami w postaci wimperg, sterczyn, maswerków, żabek i neogotyckiego fartucha ujmującego kosz od dołu. Ambona prawdopodobnie powstała w tym samym warsztacie, co ołtarz boczny Najświętszego Serca Jezusa oraz ołtarz św. Antoniego Padewskiego, autorstwa Jana Kani z Kalwarii Zebrzydowskiej. Ścianki kosza zdobią płaskorzeźby czterech ewangelistów, które zostały ukazane w tradycyjnym ujęciu ikonograficznym, z księgą i piórem do pisania w ręku oraz w towarzystwie odpowiadających im atrybutów: lwa, człowieka, woła i orła, a także płaskorzeźba Chrystusa pośrodku kosza, który czyni gest błogosławieństwa. Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona wykonana w stylu neogotyckim około 1913 roku. Prawdopodobnie powstała w tym samym warsztacie, co ołtarz boczny Najświętszego Serca Jezusa oraz ołtarz św. Antoniego Padewskiego, autorstwa Jana Kani z Kalwarii Zebrzydowskiej.

Bibliografia