Matka Boska Bolesna

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej Bolesnej został namalowany w 1759 roku przez artystę sygnującego swoje dzieła inicjałami „L. B.”. Niestety obraz nie został wymieniony w żadnych starszych aktach wizytacji biskupich. Wzmianki o nim pojawiają się dopiero w inwentarzach kościoła z 1832 i 1860 roku. Być może umieszczono go wtórnie na zasuwie ołtarza bocznego Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej ufundowanego przez proboszcza Andrzeja Dominika Lipiewicza w 1766 roku.

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta zamknięty łukiem półkolistym z przedstawieniem Matki Boskiej Bolesnej. W centrum kompozycji ukazana Maria w postawie stojącej, frontalnie, ze złożonymi w geście modlitwy rękami, z głową zwróconą w swoją lewą stronę, z sercem przebitym mieczem. Twarz szeroka, z długim i prostym nosem, lekko rozchylonymi ustami, oczami przymkniętymi, ze wzrokiem skierowanym w dół. Karnacja blada. Matka Boska ubrana jest w długą suknię w kolorze różu weneckiego z długimi rękawami, biały welon wokół głowy oraz ciemnoniebieski płaszcz szeroko spowijający całą postać. Na stopach ma założone sandały, wokół głowy złoty i kolisty nimb. Całość ukazana na tle pejzażu z drzewami po prawej stronie kompozycji. W oddali, po lewej stronie obrazu Golgota z trzema krzyżami. W prawym, dolnym narożu sygnatura „L. B. A[nno] D[omini] 1759go” i za nią słabo czytelny znak.

Zarys problematyki artystycznej

Niestety źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Jedynie sygnatura znajdująca się w prawym, dolnym narożu obrazu wskazuje na artystę o inicjałach „L. B.” oraz czas powstania dzieła – 1759 rok. Obraz przedstawia Matkę Boską Bolesną i jest ilustracją fragmentu Ewangelii św. Łukasza: „Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: «Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu»” (Łk 2, 34-35). Przedstawienia Matki Boskiej Bolesnej przeszytej mieczem pojawiły się już w średniowieczu. Jednak wizerunek usamodzielnił się dopiero pod koniec XV i na początku XVI wieku, zyskując dużą popularność w XVII i XVIII wieku. W omawianym dziele oprócz miecza przeszywającego serce Matki Boskiej ból został wyrażony poprzez charakterystyczny układ dłoni Marii zwany „affectus doloris”. Franz Lang (1654-1727), bawarski jezuita, autor wielu prac, w których opisał jakie możliwości daje gra aktora w procesie edukacji religijnej, gest ten omówił w następujący sposób: „Cierpimy i smucimy się, splatając dłonie na kształt grzebienia i unosząc je do serca albo opuszczając do pasa”. Podobnie jak aktor na scenie ma wzbudzać u widza poruszenie, tak i dzieło (obraz lub rzeźba) miały wywołać to samo uczucie u modlących się wiernych.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Konserwację obrazu przeprowadziła Dorota Wąchalska-Konik w Krakowie w 2004 roku.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Bolesnej powstał w 1759 roku w warsztacie artysty sygnującego swoje dzieła inicjałami „L. B.” Wizerunek jest ilustracją fragmentu Ewangelii św. Łukasza, w którym starzec Symeon przepowiedział Marii, iż jej duszę przebije miecz boleści.

Bibliografia