Krucyfiks

Dzieje zabytku

Ołtarz pod wezwaniem Krzyża Świętego ufundował w 1703 roku ksiądz Andrzej Strzałkowski dla Bractwa Ubogich Chrystusa Pana, które istniało w kościele w Racławicach od 1609 roku. Ołtarz po raz pierwszy został wymieniony w wizytacji z 1728 roku: „4-tu quasi ad Orientem Crucifixi Dñi Portatile”. W kolejnej wizytacji ołtarz opisano jako ustawiony „ex opposito” (naprzeciwko) ołtarza św. Piotra, a więc po północnej stronie korpusu oraz wspomniano o narzędziach Męki Pańskiej okalających pole główne („insignia Passionis Christi opere sculptoreo eleganter efformata”). Ołtarz wraz z rzeźbami oraz obramieniami obrazów został odnowiony w 1823 roku staraniem księdza Jana Tymińskiego, który „kazał poodnawiać ołtarzów pięć nadpsutych przez zaciekanie deszczów”. Prace przeprowadził miejscowy organista Wojciech Kozub „tak co do dorabiania sztuk snycerskich w figurach popsutych przez zaciek deszczów, iż snycerz lepiey nie potrafi, iako też przez danie nowego grontu i farb, niemniey srebra y złota tymże figurom i ramom w ołtarzach”. Po konserwacji ołtarza, na początku drugiej połowy XX wieku na krótko został ustawiony przy ścianie południowej, jednak wkrótce wrócił na pierwotne miejsce. Kolejną konserwację przeprowadzono w 1952 roku, którą wykonał Eugeniusz Czuchorski, a ostatnią w 2004 roku.

Opis

Krucyfiks w typie Christo morte; postać Chrystusa umarłego przybitego do krzyża trzema gwoździami. Sylwetka w delikatnym zwisie, o silnie zaznaczonej anatomii ciała, z podkreśloną linią żeber i zaznaczonymi śladami męki. Perizonium w formie tkaniny przewiązanej na sznurze, sięgające kolan i odsłaniające prawe udo; z prawej strony spływające kaskadowo. Twarz Jezusa podłużna opadająca na prawe ramię, okolona zarostem; oczy zamknięte, nos podłużny, wystające kości policzkowe; włosy długie spływające na prawe ramię, na głowie złota korona cierniowa. Partie ciała polichromowane naturalistycznie, korona cierniowa i perizonium złocone.

Zarys problematyki artystycznej

W dotychczasowych badaniach nad wyposażeniem kościoła w Racławicach, nie podjęto próby wskazania choćby kręgu potencjalnych autorów krucyfiksu, co wynika m.in. z braku wiadomości na ten temat w źródłach archiwalnych. Rzeźbę o smukłym modelunku, ekspresyjnej, a zarazem wysublimowanej pozie, z perizonium przewiązanym sznurem można zadatować na początek XVIII wieku. Jej powstanie pokrywa się z fundacją ołtarza (1703), wspomnianą w inskrypcji: „ATARE CONFRATERNITAS PAUPERITATIS IESU AN(N)O D(OMI)NI 1703”. Uzupełnieniem sceny jest obraz w tle w przedstawieniem grupy Ukrzyżowania (Matka Boska i św. Janem Ewangelista). Ołtarz Krzyża Świętego ufundował ksiądz Andrzej Strzałkowski dla Bractwa Ubogich Chrystusa Pana założonego w 1609 roku pod nazwą „Confraternitas papupertatis Christi Domini”. Na obrazie stanowiącym tło dla krucyfiksu umieszczonego w polu głównym ołtarza ukazano fundatora wraz z pięcioma członkami bractwa między Matką Boską, a krucyfiksem. Z jego ust płynie modlitwa: „QUI ME PLASMASTI MISERERE MEI”, tzn. „Któryś mnie utworzył, zmiłuj się nade mną”. Tożsamość fundatora potwierdza również herb Szreniawa z syglami umieszczony w zwieńczeniu ołtarza. Ksiądz Andrzej Strzałkowski był plebanem racławickim w latach 1684-1704. Uprzednio pełnił funkcję wikarego w kościele pw. Wszystkich Świętych w Krakowie. Ponadto był też plebanem w pobliskim Paczółtowicach. W kościele w Racławicach, na ścianie zachodniej, pod chórem muzycznym znajduje się jego portret oraz epitafium.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Drewniany krucyfiks datowany na 1703 rok, fundacji księdza Andrzeja Strzałkowskiego, plebana racławickiego w latach 1684-1704. Rzeźba o nieustalonej atrybucji, cechująca się wysublimowanym modelunkiem, z wyraźnie podkreśloną anatomią, z perizonium przewiązanym sznurem. Uzupełnieniem sceny jest obraz w tle w przedstawieniem Grupy Ukrzyżowania: Matką Boską i świętym Janem Ewangelistą.

Bibliografia