Św. Michał Archanioł

Dzieje zabytku

Retabulum razem z figurami aniołów pierwotnie pełniło funkcję ołtarza głównego w dawnej drewnianej świątyni Trójcy Świętej w Jordanowie. Najprawdopodobniej jej nowe wyposażenie powstało przed 1765 rokiem, zatem ołtarz główny został wymieniony w aktach wizytacji z tego roku. Ołtarz został odnowiony w 1862 roku – „arabeski i figury złocone – reszta biało lakierowana”. W 1914 roku wraz z figurami przeniesiono go do nowego, murowanego kościoła. Nastawa została wówczas mazerowana przez Ludwika Wójcika. W inwentarzu z 1927 roku odnotowano, że ołtarz był „malowany żółtym fladrem” i „Po bokach umieszczeni aniołowie”. W 1936 roku rodzina malarzy o nazwisku Stopa przemalowała nastawę i zapewne figury, z przekazów ustnych wynika, że była to polichromia imitująca marmur w kolorze czerwonym. W 1965 roku retabulum i rzeźby przeszły konserwację wykonaną przez Jacka Radłowicza i Floriana Korzeniowskiego. Złocenia wykonał wówczas Karol Stiwar z Krakowa. Ołtarz i figury były ponownie konserwowane w latach 1993-1994 przez Kazimierza Patejuka, Ewę i Jerzego Suchwałków.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, drążona, ustawiona na podstawie w formie obłoku. Figura zwrócona frontalnie, w kontrapoście, z uniesioną głową skierowaną w lewo oraz uniesionymi rękami wyciągniętymi w przeciwną stroną. Na wyciągniętym palcu wskazującym lewej dłoni zawieszona waga szalkowa, prawa dzierży miecz skierowany ostrzem w górę. Twarz pociągła, o młodzieńczych rysach, migdałowate oczy usytuowane blisko siebie, skierowane do góry, nos prosty, usta rozchylone; włosy krótkie, rzeźbione w grube, pojedyncze i rozwiane pukle. Postać ubrana w długą tunikę z szerokimi, krótkimi rękawami, przepasaną w talii, odsłaniającą prawą nogę oraz w płaszcz o wywiniętym brzegu, przerzucony z lewego boku postaci. Skrzydła duże, złożone po bokach postaci. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone, atrybuty i obłok srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Michał Archanioł był wodzem chóru anielskiego i pogromcą Lucyfera podczas buntu aniołów. Zazwyczaj ukazywany jest w zbroi z mieczem i tarczą, depcząc szatana. Michał jest również aniołem sądu, dlatego jego atrybutem jest także waga, którą mierzy dobre i złe uczynki. W takiej ikonografii pojawia się w scenach Sądu Ostatecznego. Mimo że omawiana figura ukazuje anioła w tunice, to przez wzgląd na atrybuty można zidentyfikować ją jako Michała Archanioła.
Dekoracja rzeźbiarska ołtarza różni się pod względem formalnym, co wskazuje na to, że została wykonana przez dwa różne warsztaty. Jedną grupę rzeźb tworzą putta i uskrzydlone główki anielskie ze zwieńczenia, drugą zaś dwie figury aniołów. Te ostatnie posiadają cechy bliskie dziełom wykonywanym w warsztacie Korneckich. Analogiczne figury pod względem sposobu kształtowania charakterystycznych twarzy z blisko siebie osadzonymi oczami oraz rzeźbienia włosów w odrębne, rozwiane pukle znajdują się w innych dziełach warsztatu, np. anioły z belkowania ołtarzy głównych w farze w Bochni i kościele św. Idziego w Zakliczynie, jak również postacie z ołtarzy bocznych św. Wojciecha i Pana Jezusa Nazarejskiego w Bochni. Anioły z wymienionych ołtarzy noszą w taki sam sposób układane i modelowane szaty, odsłaniające dekolt czy tors lub nogi, jak figury z Jordanowa, choć są to rzeźby siedzących na belkowaniach postaci o innym układzie ciała. Cechy te pozwalają przypisać wykonanie dwóch figur aniołów z Jordanowa warsztatowi Korneckich.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Koreckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Zabrudzenia figury, przetarcia złoceń. Rzeźba konserwowana w latach 1965 i 1993-1994.

Streszczenie

Retabulum razem z figurami aniołów pierwotnie pełniło funkcję ołtarza głównego w dawnej drewnianej świątyni Trójcy Świętej w Jordanowie i powstało przed 1765 rokiem. Figury aniołów posiadają cechy formalne pozwalające przypisać ich wykonanie warsztatowi Korneckich. Mimo że omawiana rzeźba ukazuje anioła w tunice, to przez wzgląd na atrybuty – miecz i wagę – można zidentyfikować ją jako Michała Archanioła.

Bibliografia