Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Łapsze Niżne
Miejscowość
Łapsze Wyżne
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Niedzica
Parafia
Św. Piotra i św. Pawła
Tagi
ambona Feeg Johann Grimm Ignacy rzeźba XVIII wieku
Miejsce przechowywania
północna ściana arkady tęczy
Identyfikator
DZIELO/03437
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
1776-1777
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Spisz
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie, snycerskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, marmoryzacja, złocenie, srebrzenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ambona po raz pierwszy została odnotowana w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis” w latch 1776-1777, w której zapisano: „Ambona, item Cathedra Sculptori et figura S. Mathei Apostoli et Evangelista 120 Rfl.” Prace przy ambonie ukończono dopiero w 1792 roku, w czasie gdy plebanem w parafii był Józef Haszszaj. Wówczas malarz Ignacy Grimm ze Starej Wsi Spiskiej wykonał malowanie ambony kosztem 200 Rfl: „Pictori Ofalvensis Ignatio Grimm pro Inauratione ambona”

Opis

Ambona przyścienna, wisząca, ustawiona przy północnym filarze łuku tęczowego; dostępna jednobiegowymi schodami z balustradą od strony prezbiterium. Kosz na planie czworoboku, u dołu wydzielony silnie występującym ćwierćwałkiem z nałożoną złoconą dekoracją rocaille'ową; u góry zamknięty profilowanym gzymsem. Podwieszenie w formie odwróconego stożka. Ścianki kosza artykułowane pilastrami w kształcie spływów wolutowych. W polach prostokątne płyciny o wklęsłych narożach ozdobione bogato ażurowym ornamentem rokokowym. Zaplecek flankowany pilastrami podtrzymującymi przerwane belkowanie, które nad polem środkowym przechodzi w baldachim. W polu zaplecka prostokątna płycina zamknięta łukiem nadwieszonym z płaskorzeźbą św. Jana Nepomucena. Baldachim krótki, na rzucie półkolistym bez podniebienia, od dołu zdobiony lambrekinem. Na impostach cokoły utworzone z wolut, a na nich ustawione płomieniste wazony. Zwieńczenie w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujętym z każdej strony spływami wolutowymi. W polu głównym owalna płycina, na której tle jest promienista gloria z gołębicą Ducha Świętego. Balustrada schodów pełna; na końcu zakończona filarkiem z rokokowym wazonem płomienistym. Całość silnie dekorowana ornamentem rocaille’owym. Struktura marmoryzowana w kolorze ciemnozielonym, ornamentyka i detale złocone oraz srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona w kościele w Łapszach Wyżnych powstała w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1776-1777 w stylu rokokowym. Wraz z ołtarzem głównym i ołtarzami bocznymi tworzą integralny wystrój kościoła wykonany przez warsztat kieżmarskich artystów Johanna i Franciszka Feegów.

Johann Feeg jest autorem szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ambona i ołtarze oraz znajdujące się w nich rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskich artystów, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu, które opisując ołtarze w Łapszach Wyżnych tak podsumował historyk sztuki Tadeusz Chrzanowski: „Czasem ma się wrażenie, że lada chwila tłum aniołków, jak ptactwo, poderwie się – spłoszone – z gzymsów, wyplącze się z ornamentów i wzniesie pod sklepienie z gwałtownym furkotaniem”.

Streszczenie

Ambona w kościele w Łapszach Wyżnych powstała w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1777-1777 w stylu rokokowym. Wraz z ołtarzem głównym i ołtarzami bocznymi tworzą integralny wystrój kościoła wykonany przez warsztat kieżmarskich artystów Johanna i Franciszka Feegów.

Bibliografia

Skorupa Andrzej, Monita Rafał, "Łapsze Wyżne. Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła", Kraków 2018
"Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1: Województwo krakowskie", Warszawa 1953
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Szydłowski Tadeusz, "Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, cz. 3: Województwo krakowskie, t. 1, z. 1: Powiat nowotarski", Warszawa 1938
Janicka-Krzywda Urszula, "Zabytkowe kościoły Orawy, Spisza, Podhala, Gorców i Pienin", Kraków 1987
Skorupa Andrzej, "Zabytkowe kościoły polskiego Spisza", Kraków 2001
Chrzanowski Tadeusz, Kornecki Marian , "Sztuka Ziemi Krakowskiej", Kraków 1982
Skorupa Andrzej , "Johann Feeg i Imrich Jagušič na polskim Spiszu" , „Prace Pienińskie” , s. 85-97
Skorupa Andrzej, "Sztuki plastyczne doby baroku na Polskim Spiszu, cz. 1: Rzeźba" , „Almanach Nowotarski” , s. 107-124

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-89

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności