Ambona

Dzieje zabytku

Ambona po raz pierwszy została odnotowana w księdze rachunkowej kościoła „Rationes Ecclesiae Felso Lapsensis” w latch 1776-1777, w której zapisano: „Ambona, item Cathedra Sculptori et figura S. Mathei Apostoli et Evangelista 120 Rfl.” Prace przy ambonie ukończono dopiero w 1792 roku, w czasie gdy plebanem w parafii był Józef Haszszaj. Wówczas malarz Ignacy Grimm ze Starej Wsi Spiskiej wykonał malowanie ambony kosztem 200 Rfl: „Pictori Ofalvensis Ignatio Grimm pro Inauratione ambona”

Opis

Ambona przyścienna, wisząca, ustawiona przy północnym filarze łuku tęczowego; dostępna jednobiegowymi schodami z balustradą od strony prezbiterium. Kosz na planie czworoboku, u dołu wydzielony silnie występującym ćwierćwałkiem z nałożoną złoconą dekoracją rocaille'ową; u góry zamknięty profilowanym gzymsem. Podwieszenie w formie odwróconego stożka. Ścianki kosza artykułowane pilastrami w kształcie spływów wolutowych. W polach prostokątne płyciny o wklęsłych narożach ozdobione bogato ażurowym ornamentem rokokowym. Zaplecek flankowany pilastrami podtrzymującymi przerwane belkowanie, które nad polem środkowym przechodzi w baldachim. W polu zaplecka prostokątna płycina zamknięta łukiem nadwieszonym z płaskorzeźbą św. Jana Nepomucena. Baldachim krótki, na rzucie półkolistym bez podniebienia, od dołu zdobiony lambrekinem. Na impostach cokoły utworzone z wolut, a na nich ustawione płomieniste wazony. Zwieńczenie w kształcie zbliżonym do kwadratu, ujętym z każdej strony spływami wolutowymi. W polu głównym owalna płycina, na której tle jest promienista gloria z gołębicą Ducha Świętego. Balustrada schodów pełna; na końcu zakończona filarkiem z rokokowym wazonem płomienistym. Całość silnie dekorowana ornamentem rocaille’owym. Struktura marmoryzowana w kolorze ciemnozielonym, ornamentyka i detale złocone oraz srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona w kościele w Łapszach Wyżnych powstała w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1776-1777 w stylu rokokowym. Wraz z ołtarzem głównym i ołtarzami bocznymi tworzą integralny wystrój kościoła wykonany przez warsztat kieżmarskich artystów Johanna i Franciszka Feegów.

Johann Feeg jest autorem szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Zakliczynie oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ambona i ołtarze oraz znajdujące się w nich rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskich artystów, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu, które opisując ołtarze w Łapszach Wyżnych tak podsumował historyk sztuki Tadeusz Chrzanowski: „Czasem ma się wrażenie, że lada chwila tłum aniołków, jak ptactwo, poderwie się – spłoszone – z gzymsów, wyplącze się z ornamentów i wzniesie pod sklepienie z gwałtownym furkotaniem”.

Streszczenie

Ambona w kościele w Łapszach Wyżnych powstała w niedługim czasie po wybudowaniu świątyni w latach 1777-1777 w stylu rokokowym. Wraz z ołtarzem głównym i ołtarzami bocznymi tworzą integralny wystrój kościoła wykonany przez warsztat kieżmarskich artystów Johanna i Franciszka Feegów.

Bibliografia