Ambona

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
nowotarski
Gmina
Raba Wyżna
Miejscowość
Raba Wyżna
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Rabka
Parafia
Św. Stanisława
Tagi
mała architektura sztuka drugiej połowy XVIII wieku
Miejsce przechowywania
lewy węgar łuku tęczowego
Identyfikator
DZIELO/05700
Kategoria
ambona
Ilość
1
Czas powstania
druga połowa XVIII wieku, XIX wiek (1841-1843?)
Technika i materiał
drewno, techniki stolarskie i rzeźbiarskie, polichromowanie, pozłocenie
Autor noty katalogowej
Paulina Kluz
Domena Publiczna

Dzieje zabytku

Ambona powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku. Nie została wymieniona w aktach wizytacji z 1765 roku. Zapewne w XIX wieku został do niej zamontowany nowy baldachim z grupą rzeźbiarską. W 1903 roku ambona została odmalowana kosztem 100 złr, ze składek robotników i traczy. W 1985 roku została odmalowana i pozłocona.

Opis

Ambona przyścienna wisząca, z dostępem od strony prezbiterium w postaci dwubiegowych schodów z podestem. Balustrada pełna, na cokole, dekorowana płycinami w formie rombów, z poręczą w postaci gzymsu. Kosz na planie kwadratu o ściętych narożach i wklęsłych bokach, na cokole w formie spłaszczonego wałka dekorowanego kampanulami w układzie poziomym. U spodu podwieszony odwrócony ostrosłup o ściętym wierzchołku i wklęsłych bokach ujęty w narożach spływami wolutowymi, dekorowany kampanulami, zakończony szyszką zdobioną cęgami. Ścianki kosza wydzielone pilastrami w formie wolut, których trzony dekorowane są ukwieconymi gałązkami. Na ściankach rocaille'owe płyciny z ornamentem roślinnym. Parapet w postaci gzymsu. Baldachim na planie analogicznym względem kosza, w formie gzymsu, dekorowany stylizowanym perełkowaniem, z podwieszonym lambrekinem. Na nim, na podstawie utworzonej z obłoków figura Chrystusa, zwróconego frontalnie, trzymającego na lewym ramieniu krzyż, z prawą ręką wskazującą w górę. Po jego lewej figurka Mojżesza z tablicami przykazań, po prawej św. Michała Archanioła trzymającego trąbę i wagę. Na podniebieniu baldachimu płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego z czterema wiązkami promieni oraz dwie ukwiecone gałązki. Struktura polichromowana w kolorze beżowym, z białym detalem, ornamentyka i profile złocone, obłoki i gołębica srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura kosza ambony ustawionego na wałku, z wklęsłymi ściankami i stożkowatym podwieszeniem zakończonym szyszką jest typowa dla XVIII wieku. Wskazuje na to również jego ornamentyka złożona z rocaille'u, kwiatowych zwisów i kampanuli. Prosty baldachim ze stylizowaną dekoracją oraz stojące na nim figury wydają się późniejsze pod względem formalnym. Zapewne zostały zamontowane wtórnie w XIX wieku, być może podczas remontu kościoła w latach 1841-1843.
Dekoracja ambony miała zazwyczaj chrystologiczny charakter. Chrystus jako pierwszy był głosicielem Słowa Bożego, ambona zaś była miejscem, z którego je odczytywano, zapewne dlatego na baldachimie znajduje się jego figura. Postać Mojżesza z tablicami przykazań może oznaczać prawo, zaś Michała Archanioła w ikonografii z Sądu Ostatecznego, z trąbą i wagą – sprawiedliwość.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Delikatne przetarcia warstwy polichromii, silne zabrudzenia figur na baldachimie. Odmalowana w latach 1903 i 1985.

Streszczenie

Ambona powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XVIII wieku. Zapewne w XIX wieku został do niej zamontowany nowy baldachim z grupą rzeźbiarską.

Bibliografia

Pietrzak Michał, "Kronika parafii Raba Wyżna, t. 1: 1835-1993", Raba Wyżna-Kraków 2011
"Zabytki sztuki w Polsce. Małopolska", Warszawa 2016
Nadolski Bogusław, "Ambona. Historia, znaczenie, symbolika", Kraków 2008

Jak cytować?

Paulina Kluz, "Ambona", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/ambona-10

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności