Św. Kazimierz

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Kazimierza powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku prawdopodobnie w warsztacie Johanna Feega. W ołtarzu tym, w polu głównym umieszczono obraz przedstawiający Wszystkich Świętych z początku XVIII wieku (przeniesiony z poprzedniej świątyni); na zasuwie obraz „Ukrzyżowanie” z drugiej połowy XVIII wieku, fundacji księdza Wojciecha Brandysiewicza, dziekana dobczyckiego. Z kolei w zwieńczeniu umieszczono płótno nieznanego artysty, przedstawiające Wniebowzięcie Matki Boskiej z 1775 roku. Ponadto ołtarz zdobią figury trzech innych polskich świętych: św. Wojciecha, św. Stanisława i św. Jana Kantego, a także dwie rzeźby aniołków. Ołtarz razem z dekoracją rzeźbiarską był wielokrotnie odnawiany. Jedną z konserwacji (z lat 1884-1887) odnotowano na spodnich częściach baz kolumn. Kolejną wykonał w 1969 roku Jacek Radałowicz, a następną przeprowadzono w 1995 roku. Podczas konserwacji w 1969 roku zbudowano nową mensę z pustaków i nowe stopnie ołtarzowe, podwyższono też ołtarz o około 30 cm (pierwotnie nastawa z glorią sięgała do stropu prezbiterium), usunięto glorię, a w jej miejsce wstawiono kartusz z konfesjonału św. Marii Magdaleny. Ostatnia konserwacja odbyła się w latach 2013-2014.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, drążona, przedstawiająca św. Kazimierza królewicza. Święty ukazany w postawie stojącej w delikatnym kontrapoście, zwrócony trzy czwarte w prawo, z prawą ręką złożoną na piersi, a lewą wyciągniętą przed siebie. Twarz młodzieńcza, owalna o pełnych policzkach, z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, dużym nosem i małymi oczami. Włosy długie, ciemnobrązowe i kręcone opadają dużymi falami na plecy. Święty jest ubrany w długą, złoconą suknię oraz królewski płaszcz z gronostajową pelerynką i podbiciem. Na stopach ma założone buty, a na głowie mitrę książęcą. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba przedstawia św. Kazimierza, który urodził się w 1458 roku w Krakowie na Wawelu. Był drugim z kolei spośród sześciu synów Kazimierza Jagiellończyka. W 1467 roku król powołał na pierwszego wychowawcę i nauczyciela swoich synów Jana Długosza. Ich nauczycielami byli również Filip Kallimach i Jan Kanty. Królewicz Kazimierz wiódł życie pełne świętości. W 1472 roku udał się na Jasną Górę, gdzie złożył ślub czystości i zawierzył swe życie Matce Boskiej. Zmarł w Grodnie w 1484 roku. W ikonografii ukazywany jest w stroju książęcym: w płaszczu z gronostajową pelerynką oraz z mitrą książęcą na głowie. W 1636 roku papież Urban VIII ogłosił św. Kazimierza patronem Polski i Litwy. Z tego samego warsztatu pochodzą również rzeźby: św. Wojciecha, św. Stanisława, św. Jana Kantego oraz dwa putta. Na podstawie analizy stylistycznej figury te można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega, prawdopodobnego autora omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.

Streszczenie

Rzeźba św. Kazimierza powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku. Na podstawie analizy stylistycznej figurę tę można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie.

Bibliografia