Św. Kazimierz

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
myślenicki
Gmina
Siepraw
Miejscowość
Zakliczyn
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Myślenice
Parafia
Wszystkich Świętych
Tagi
Feeg Johann rzeźba XVIII wieku św. Kazimierz
Miejsce przechowywania
ołtarz główny
Identyfikator
DZIELO/17583
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
około 1775 roku
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kieżmark (?)
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie, srebrzenie
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 156 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźba św. Kazimierza powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku prawdopodobnie w warsztacie Johanna Feega. W ołtarzu tym, w polu głównym umieszczono obraz przedstawiający Wszystkich Świętych z początku XVIII wieku (przeniesiony z poprzedniej świątyni); na zasuwie obraz „Ukrzyżowanie” z drugiej połowy XVIII wieku, fundacji księdza Wojciecha Brandysiewicza, dziekana dobczyckiego. Z kolei w zwieńczeniu umieszczono płótno nieznanego artysty, przedstawiające Wniebowzięcie Matki Boskiej z 1775 roku. Ponadto ołtarz zdobią figury trzech innych polskich świętych: św. Wojciecha, św. Stanisława i św. Jana Kantego, a także dwie rzeźby aniołków. Ołtarz razem z dekoracją rzeźbiarską był wielokrotnie odnawiany. Jedną z konserwacji (z lat 1884-1887) odnotowano na spodnich częściach baz kolumn. Kolejną wykonał w 1969 roku Jacek Radałowicz, a następną przeprowadzono w 1995 roku. Podczas konserwacji w 1969 roku zbudowano nową mensę z pustaków i nowe stopnie ołtarzowe, podwyższono też ołtarz o około 30 cm (pierwotnie nastawa z glorią sięgała do stropu prezbiterium), usunięto glorię, a w jej miejsce wstawiono kartusz z konfesjonału św. Marii Magdaleny. Ostatnia konserwacja odbyła się w latach 2013-2014.

Opis

Rzeźba ścięta z tyłu, drążona, przedstawiająca św. Kazimierza królewicza. Święty ukazany w postawie stojącej w delikatnym kontrapoście, zwrócony trzy czwarte w prawo, z prawą ręką złożoną na piersi, a lewą wyciągniętą przed siebie. Twarz młodzieńcza, owalna o pełnych policzkach, z wyraźnie zaznaczonym podbródkiem, dużym nosem i małymi oczami. Włosy długie, ciemnobrązowe i kręcone opadają dużymi falami na plecy. Święty jest ubrany w długą, złoconą suknię oraz królewski płaszcz z gronostajową pelerynką i podbiciem. Na stopach ma założone buty, a na głowie mitrę książęcą. Polichromia naturalistyczna w odsłoniętych partiach ciała, szaty złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba przedstawia św. Kazimierza, który urodził się w 1458 roku w Krakowie na Wawelu. Był drugim z kolei spośród sześciu synów Kazimierza Jagiellończyka. W 1467 roku król powołał na pierwszego wychowawcę i nauczyciela swoich synów Jana Długosza. Ich nauczycielami byli również Filip Kallimach i Jan Kanty. Królewicz Kazimierz wiódł życie pełne świętości. W 1472 roku udał się na Jasną Górę, gdzie złożył ślub czystości i zawierzył swe życie Matce Boskiej. Zmarł w Grodnie w 1484 roku. W ikonografii ukazywany jest w stroju książęcym: w płaszczu z gronostajową pelerynką oraz z mitrą książęcą na głowie. W 1636 roku papież Urban VIII ogłosił św. Kazimierza patronem Polski i Litwy. Z tego samego warsztatu pochodzą również rzeźby: św. Wojciecha, św. Stanisława, św. Jana Kantego oraz dwa putta. Na podstawie analizy stylistycznej figury te można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie. Rzeźby Feega charakteryzują się naturalnymi pozami, obfite fałdy szat modelowane są w postaci ostro załamujących się płaszczyzn, przypominających połamaną blachę, a twarze posiadają znamienny typ anatomiczny o specyficznych cechach, takich jak pulchne policzki, na wpół otwarte usta i duże nosy. Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega, prawdopodobnego autora omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.


Streszczenie

Rzeźba św. Kazimierza powstała wraz z całą nastawą ołtarzową wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku. Na podstawie analizy stylistycznej figurę tę można przypisać Johannowi Feegowi – rzeźbiarzowi, który wykonał szereg prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarze boczne i ambony w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz komplet ołtarzy w Jurgowie.

Bibliografia

Mysiński Aleksander, "Dzieje parafii pw. Wszystkich Świętych w Zakliczynie k. Myślenic", Zakliczyn 2001
Janicka-Krzywda Urszula , "Patron – atrybut – symbol", Poznań 1993
"Encyklopedia katolicka, t. 8", Lublin 2000
Skorupa Andrzej , "Jeszcze o Johannie Feegu, Imrichu Jagušiču i kościele w Jurgowie" , „Prace Pienińskie” , s. 328-332
Skorupa Andrzej , "Johann Feeg i Imrich Jagušič na polskim Spiszu" , „Prace Pienińskie” , s. 85-97
Chmelinova Katarína , "Johann Feeg a spišské umenie 18. storočia" , „Almanach Muszyny” , s. 135-145

ŹRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Muzeum Archidiecezjalnego im. Kardynała Karola Wojtyły w Krakowie, Dokumentacja prac konserwatorskich do ołtarza głównego z kościoła parafialnego pw. Wszystkich Świętych w Zakliczynie k. Myślenic.

Archiwum parafialne w Zakliczynie, Inwentarz parafii Wszystkich Świętych w Zakliczynie, oprac. ks. Józef Stopka, 2018, s. 52.

Jak cytować?

Maria Działo, "Św. Kazimierz ", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/sw-kazimierz

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności