Prospekt organowy

Dzieje zabytku

Z inicjatywy proboszcza rabczańskiego Andrzeja Antałkiewicza, najpewniej przy wsparciu kolatora świątyni Józefa Wielopolskiego, wybudowano parapet chóru muzycznego z prospektem organowym. Według Liber memorabilium: „1775 I[ch]m[iłoś]ci X[iądz] Pleban dał podwyższyć podsiębitki dla niskości w kościele zkontraktował Organmaistra na organy i snicyrza na chur którym pokilkanaset złotych zadał zadatku i wypłacił złt 4200”. Jak wskazuje napis na kartuszu organy „AD / MAIOREM DEI GLORIAM / AEDIFICATUM ET INAUREATUM ANNO D[OMI]NI 1778 / Die 17 7bri”. Budowa organów i prospektu miała związek z przebudową i modernizacją świątyni wykonaną w latach 1775-1778. Według napisu pamiątkowego w prezbiterium kościół był „Odnowiony całkowicie i ozdobiony ołtarzami wraz z organami i chórem przez plebana w Roku pańskim 1778 (...)”.
W latach 1975-1976 krakowska Pracownia Konserwacji Zabytkowych Organów przeprowadziła konserwację i rekonstrukcję instrumentu. W czasie prac odkryto w nim list z Tyńca adresowany do organmistrza Jakuba Stankiewicza z Zatora, który w niedługim czasie po wybudowaniu nowych organów w Rabce, naprawiał je. W 1988 roku zamontowano brakujące elementy instrumentu, tj. silnik oraz wiatrownicę elektryczną.

Opis

Szafa organowa architektoniczna, pięcioosiowa, na podwójnym cokole, o wklęsło-wypukłym licu. Osie wydzielone lizenami. Środkowa na planie wypukłym, najwyższa, zamknięta niepełnym belkowaniem, z gzymsem przybierającym kształt łuku segmentowego nadwieszonego oraz prześwitem na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Dwie osie wewnętrzne wklęsłe, niższe, zamknięte niepełnym belkowaniem przyjmującym esowaty zarys; z prześwitami na piszczałki w formie zbliżonej do stojącego prostokąta o wklęsłym górnym boku. Dwie osie zewnętrzne najniższe, zamknięte niepełnym belkowaniem z podwójnymi prześwitami na piszczałki w formie stojącego prostokąta. Cokół o fantazyjnym, wklęsło-wypukłym zarysie, dekorowany pośrodku muszlą. Szafa dekorowana ażurowym rocaille'm w partii prześwitów na piszczałki, lizen, uszu, szczytów na belkowaniu. Ponadto na dekoracji gzymsu siedzą cztery muzykujące putta. Szafa organowa w całości polichromowana na sposób imitujący marmoryzację w kolorze białym z szarym żyłkowaniem, ornamentyka złocona.

Zarys problematyki artystycznej

Struktura szafy jest architektoniczna, ale o wklęso-wypukłej formie fragmentów belkowania oraz cokołu, charakterystycznej dla późnobarokowej małej architektury. Dekoracja szafy organowej skupiona jest ma motywach ornamentów rocaille i roślinnych, wypełniających prześwity i ujmujących strukturę organów. Były one powszechnie stosowane w drugiej połowie XVIII wieku, a więc w czasie powstania dzieła. Podobnie muzykujące putta zamontowane na gzymsach bardzo często występowały jako dekoracja rzeźbiarska organów, odwołując się do funkcji i przeznaczenia w liturgii tej części wyposażenia kościoła, jaką jest chór muzyczny i organy.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Spękania elementów struktury, przetarcia polichromii i złoceń, silne zabrudzenia struktury.

Streszczenie

Z inicjatywy proboszcza rabczańskiego Andrzeja Antałkiewicza, najpewniej przy wsparciu kolatora świątyni, Józefa Wielopolskiego, w latach 1775-1778 wybudowano parapet chóru muzycznego z prospektem organowym. Zarówno późnobarokowa struktura, jak i rokokowa dekoracja jest charakterystyczna dla czasu powstania dzieła.

Bibliografia