Ołtarz boczny

Dzieje zabytku

Ołtarz powstał wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku, prawdopodobnie w warsztacie spiskiego artysty Johanna Feega. W polu głównym umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, a w zwieńczeniu św. Stanisława Kostki. W 1947 roku antepedium ufundowała Maria Płachta. Obecne wykonały siostry Bernardynki w 2016 roku. Ołtarz poddano konserwacji w latach 1884-1887, 1969, 1992 oraz w 2015 roku. Pierwotnie na zasuwie ołtarza znajdował się obraz św. Barbary autorstwa Sebastiana Stolarskiego. Tarbernakulum przeniesiono z ołtarza głównego.

Opis

Ołtarz architektoniczny, jednokondygnacyjny, jednoosiowy ze zwieńczeniem. Mensa drewniana, prostopadłościenna. Antepedium ołtarza w kształcie leżącego prostokąta, ujęte profilowaną, polichromowaną, złoconą i srebrzoną ramą z ornamentyką roślinną. Wnętrze wypełnione jasnozieloną tkaniną z monogramem maryjnym pośrodku, zwieńczonym koroną, flankowanym parą gałązek białej lilii. Tabernakulum w kształcie prostopadłościennej skrzynki, ustawione na niskim cokole, ujęte parą wąskich półkolumienek podtrzymujących wyłamane belkowanie. Drzwiczki w kształcie stojącego prostokąta, zamknięte łukiem nadwieszonym z płaskorzeźbionym kielichem z hostią w polu. Nastawa na zdwojonym, uskokowym cokole o ukośnie ustawionych bokach, ujęta parą filarów na rzucie kwadratu i stojącą na ich tle parą kolumn o gładkich trzonach i akantowo-wolutowych kapitelach, wspierających wyłamujące się ponad nimi, skośnie ustawione, przerwane belkowanie z silnie wysuniętym gzymsem. Zwieńczenie w formie kartusza o faliście ukształtowanych bokach, zamknięte przerwanym gzymsem w kształcie łuku wklęsło-wypukłego, flankowane przerwanym przyczółkiem ukształtowanym wolutowo. Pola górnego cokołu retabulum zdobione płycinami o rocaille'owym wykroju. Pole środkowe retabulum w górnej partii zdobione ornamentyką rocaille'ową oraz motywem gałązek różanych. Wewnętrzna strona trzonów filarów w górnej partii zdobiona podwieszeniami w formie gałązek różanych. Akantowo-wolutowe kapitele kolumn i filarów w środkowej części dekorowane motywem rocaille'u. Wewnętrzne krawędzie boków zwieńczenia retabulum zdobione motywem rokokowego grzebienia. Pole środkowe retabulum w formie wnęki w kształcie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym z uskokami, ujętej profilowaną i złoconą ramą. Wewnątrz obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W zwieńczeniu pole w kształcie trapezu o wklęsłych bokach i dolnych narożach, zamkniętego półkolistym łukiem nadwieszonym, ujęte profilowaną i złoconą ramą. W polu znajduje się obraz św. Stanisława Kostki. Struktura polichromowana w kolorze bordowym i czarnym. Detal architektoniczny i ornamentyka złocone i srebrzone. Według dokumentacji konserwatorskiej z 2015 roku na odwrociu kolumny ołtarza znajdują się napisy: „Ołtarz wielki i dwa boczne pozłotnik Bronisław Jentys w 1887 roku, 21 września odnowił” i „ciągle lał deszcz”.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz boczny w kościele w Zakliczynie powstał wkrótce po wybudowaniu kościoła (ok. 1775) w stylu rokokowym. Reprezentuje typ jednokondygnacyjnej, jednoosiowej nastawy, zdobionej ornamentem rokokowym, adekwatnie do czasu powstania. Wraz z dwoma ołtarzami (głównym i drugim bocznym) oraz amboną tworzy integralny wystrój kościoła prawdopodobnie wykonany przez warsztat kieżmarskiego artysty Johanna Feega. Feeg jest autorem szeregu prac w kościołach polskiego Spisza, m.in. ołtarzy bocznych i ambon w Niedzicy, Łapszach Wyżnych oraz kompletu ołtarzy w Jurgowie. Omawiany zespół ołtarzy jest przykładem tzw. spiskiego rokoka, stylu który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega, prawdopodobnego autora omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu.

Streszczenie

Ołtarz powstał wkrótce po wybudowaniu kościoła, czyli około 1775 roku, prawdopodobnie w warsztacie spiskiego artysty Johanna Feega. W polu głównym umieszczono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI wieku, a w zwieńczeniu św. Stanisława Kostki. Pierwotnie na zasuwie ołtarza znajdował się obraz św. Barbary autorstwa Sebastiana Stolarskiego z 1880 roku. Ołtarz reprezentuje typ jednokondygnacyjnej, jednoosiowej nastawy, zdobionej ornamentem rokokowym, adekwatnie do czasu powstania. Wraz z dwoma ołtarzami (głównym i drugim bocznym) oraz amboną tworzy integralny wystrój kościoła prawdopodobnie wykonany przez warsztat kieżmarskiego artysty Johanna Feega.

Bibliografia