Ołtarz w kaplicy

Dzieje zabytku

W 1754 roku przy kościele erygowano Bractwo Różańcowe Imienia Marii i Jezusa. Ołtarz został opisany w inwentarzu brackim z tego roku jako „ołtarz nowy z mensą dębową y zgradusami, w tym ołtarzu Effigies B[eatis]s[i]ma cum Parvulo Jesu. 15. taiemnic Rozanca S[więte]go pokazuiący w około dużo nastazały in 2da condignatione obraz Starodawny V[irgo] Dolorosa. in vertice altaris obraz nowy nominus Jesu nad mensą dwa rznięte obrazy S. Dominika y S. Katarzyny zasuwz S. Wincentego Ferreriusza”. Ołtarz powstał zatem przed 1754 rokiem prawdopodobnie w warsztacie Korneckich. W 1759 roku proboszcz kupił do ołtarza nowy obraz Matki Boskiej. Retabulum zostało wymienione w aktach wizytacji z 1766 roku przepisanych do „Liber mobilium”, jako polichromowany, złocony, z drewnianą mensą i na drewnianym stopniu. W 1854 roku proboszcz Wojciech Dybczak zamówił u malarza Antoniego Madejskiego z Wieliczki nowe antepedium do ołtarza za kwotę 10 florenów. W późniejszym czasie wymieniono w retabulum obrazy i wtórnie zamontowano elementy dekoracji oraz Grób Boży w partii ołtarza. W 2010 roku podczas powodzi kościół w Łapanowie uległ zniszczeniu, w tym dolne partie wszystkich ołtarzy. Ołtarz w 2015 roku przeszedł pełną konserwację.

Opis

Nastawa architektoniczna, dwukondygnacyjna, jednoosiowa z bramkami. Ołtarz prostopadłościenny, drewniany, w jego polu malowane na drewnie przedstawienie Chrystusa w grobie; mensa drewniana. Pierwsza kondygnacja na niewysokim cokole, flankowana wewnętrzną parą pilastrów skierowaną pod kątem do wewnątrz oraz parą pilastrów i stojącą przed nimi parą kolumn zwróconymi pod kątem na zewnątrz. Podpory dźwigają pełne belkowanie, wyłamane na ich osi, w partii wewnętrznych pilastrów podtrzymywane przez konsole, nad kolumnami fragmenty przerwanego przyczółka zwróconego do wewnątrz, na którym znajduje się para puttów. W polu środkowym wnęka w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, ujęta profilowaną ramą z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W partii trzonów wewnętrznych pilastrów gabloty na wota. Nad obrazem, w partii belkowania kartusz utworzony z muszli z gołębicą Ducha Świętego w glorii promienistej. Kondygnacja flankowana uszami utworzonymi z suchego akantu. Druga kondygnacja w formie zbliżonej do kwadratu, ujęta parą filarów zwróconych pod kątem do wewnątrz, dźwigających belkowanie, wyłamanego na ich osi, niepełne nad polem. W polu środkowym obraz św. Mikołaja w formie zbliżonej do kwadratu, ujęty profilowaną ramą. Całość zakończona okiem Opatrzności na tle obłoków, w glorii promienistej. Bramki w formie arkad opartych na węgarach, zakończonych niskimi cokołami z figurami św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Struktura ołtarza malowana w kolorze brązowym, detale ciemnobrązowym, ornamentyka, profile i kolumny złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz w kaplicy razem z figurami na bramkach z dużym prawdopodobieństwem został wykonany przez warsztat Korneckich. Rozbudowana struktura ołtarza z Łapanowa jest bardzo podobna do typu ołtarza głównego, który warsztat ten zrealizował w Gdowie (przed 1748 rokiem) i Wieliczce (około 1759 roku). W omawianym ołtarzu wykorzystano zaproponowane w wymienionych realizacjach rozwiązanie schodkowego układu podpór podtrzymujących belkowanie, z wykorzystaniem kolumn i pilastrów z konsolami, w którym jedna para zwrócona jest do środka, druga zaś na zewnątrz. Pozostałe elementy architektury ołtarza łapanowskiego, jak druga kondygnacja ujęta parą podpór, zakończona glorią oraz arkadowe bramki w bardzo zbliżony sposób została zrealizowana w Wieliczce. Również dekoracja ołtarza, jak ornamentyka i rzeźba są niezwykle bliskie repertuarowi formalnemu stosowanemu przez ten warsztat. Wszystkie te cechy wskazują na to, że wykonanie ołtarza w kaplicy przy kościele łapanowskim można przypisać warsztatowi Korneckich. W późniejszym czasie w retabulum wtórnie zamontowano akantowe uszy oraz putta siedzące na przerwanym przyczółku.
Piotr Kornecki razem ze swoim przyrodnim bratem Stanisławem, założyli w Gdowie warsztat stolarsko-rzeźbiarski i malarski. Z czasem pracowali w nim również synowie tego pierwszego oraz krewniacy mieszkający w tej wsi. Rodzinny warsztat Korneckich był szczególnie prężny w trzeciej ćwierci XVIII wieku, wykonując prace w wielu kościołach na terenie południowej Małopolski.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz w 2015 roku przeszedł pełną konserwację.

Streszczenie

Ołtarz w kaplicy razem z figurami powstał przed 1754 rokiem dla Bractwa Różańcowego (erygowanego w 1754 roku). Cechy formalne wskazują na to, że jego wykonanie można przypisać warsztatowi Korneckich. Rozbudowana struktura ołtarza z Łapanowa jest bardzo podobna do typu ołtarza głównego, który warsztat ten zrealizował w Gdowie (przed 1748 rokiem) i Wieliczce (około 1759 roku).

Bibliografia