Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne zamówił i ufundował ksiądz Michał Bochenek, proboszcz parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945, tuż po wybudowaniu nowego kościoła w 1903 roku. Wydarzenie to fundator odnotował w kronice parafialnej „Ja na swój rachunek zamówiłem trzy ołtarze w Tyrolu u Stuflessera (St. Urlich-Gröden)”. Ponadto w kronice parafialnej pod datą 1964 zapisano informację o wykonaniu nowego tabernakulum: „Ponieważ bardzo często zdarzały się napady przez ludzi na kościoły – często dla samego tylko świętokradztwa – złośliwe – episkopat wydał polecenie sprawienie nowych tabernakulum, względnie wkładów. Nasze tabernakulum robił brązownik, Grzegorz Uruszczak z Kleparza w Krakowie za 35.000 zł. Poświęcił go X. dziekan Józef Motyka z Mucharza 27 grudnia 1964 roku na sumie w dzień św. Szczepana”.

Opis

Ołtarz przyścienny, architektoniczny, trójosiowy, jednokondygnacyjny ze zwieńczeniem. Mensa drewniana, prostopadłościenna, na niewielkim cokole. Antepedium płaskorzeźbione, polichromowane, artykułowane złoconymi kolumienkami, zdwojonymi w skrajnych osiach. W centrum prostokątna płycina, w polu której medalion ze złoconym krzyżem. Po bokach dwie płaskorzeźbione, polichromowane sceny Ofiara Izaaka (z lewej) i Ofiara Melchizedeka (z prawej). Całość zwieńczona wydatnym profilowanym gzymsem. Tabernakulum architektoniczne, trójosiowe z tronem wystawienia. Drzwiczki dekorowane kutą i odlewaną dekoracją w formie ostrołukowych maswerków oraz liter Alfa i Omega. Powyżej głęboka ostrołukowa nisza mieszcząca tron wystawienia. W osiach bocznych pełnoplastyczne, polichromowane figury klęczących aniołów w niszach zwieńczonych ażurowymi baldachimami. Poniżej trójlistne płyciny mieszczące płaskorzeźbione symbole: gołębica Ducha Świętego na tle glorii oraz skrzyżowane klucze i godło zakonu franciszkanów. Retabulum umieszczone na wysokim cokole o licu dekorowanym płaskorzeźbioną dekoracją pseudomaswerkową. Predella na cokole, z dwoma płaskorzeźbionymi, polichromowanymi scenami: Przekazanie kluczy św. Piotrowi (z lewej), Powołanie św. Pawła (z prawej). Sceny flankowane zdwojonymi, złoconymi kolumienkami o roślinnych kapitelach i zwieńczone ażurowym, ostrołukowym baldachimem z motywem trójliścia, żabek i pinakli. W osi środkowej kondygnacji ostrołukowa nisza zwieńczona wimpergą mieszcząca obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy podtrzymywany przez pełnoplastyczne figury klęczących aniołów. Ponad nim złocony monogram Marii oraz korona. Na zasuwie obraz św. Michała Archanioła. Nisza ujęta dwiema kolumnami ustawionymi na ośmiobocznych cokołach, których trzony zajmują figury: po lewej św. Alfons Maria Liguori (?), po prawej św. Franciszka Ksawerego. Nad rzeźbami wiszą ozdobne baldachimy, nad nimi pełne trzony kolumn z kapitelami, nad którymi ustawiona kolejna para rzeźb. Po lewej rzeźba św. Magdaleny de Pazzi, po prawej figura Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej. Obie podpory zwieńczone pinaklami. W osiach bocznych ostrołukowe nisze zamknięte wimpergami mieszczące pełnoplastyczne, polichromowane figury św. Piotra (z lewej) i św. Pawła (z prawej). Poniżej figur po dwie prostokątne płyciny z płaskorzeźbowymi symbolami i podpisami: gołębicy Ducha Świętego „CONFIRMATIO”, kielicha z krzyżem „BAPTISMUS”, gałązki oliwnej oraz dyscypliny „PENITENTIA” oraz naczynia i gałązki róż „EXSTREMA UNCTIO”. W zwieńczeniach usytuowane pełnoplastyczne figury aniołów trzymających banderole z napisami: „Adoremus!". Pośrodku grupa rzeźbiarska Ukrzyżowanie z pełnoplastycznymi, polichromowanymi figurami Chrystusa oraz Marii i św. Jana Ewangelisty ustawionymi pod rozbudowanymi, ażurowymi baldachimami. Struktura malowana na ciemny brąz, wypełnienia płycin zielone, czerwone i błękitne. Partie ornamentu oraz detale architektoniczne złocone. Ornamentyka neogotycka wypełnia każdą wolną przestrzeń ołtarza: trójliście, maswerki, czołganki etc.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz główny powstał do nowo wybudowanego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera (1855-1926). Fundatorem dzieła był wieloletni proboszcz parafii w Krzeszowie ksiądz Michał Bochenek. W kościele oprócz ołtarza głównego znajdują się inne dzieła Stuflessera, tj. ołtarze boczne wraz z wystrojem rzeźbiarskim i płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Ferdinand Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku, prawdopodobnie po swoim powrocie z Monachium, gdzie studiował pod kierunkiem Josefa Knabla. Stuflesser nie aspirował do projektowania i wykonywania indywidualnych dzieł artystycznych, lecz próbował przekazać ekspresję i ducha religijnego pod wpływem stylu nazarejskiego. Precyzja detalu była o wiele ważniejsza niż swoboda tworzenia, a użycie w tym celu pomocy technicznych było zrozumiałe i uzasadnione. Do malowania ornamentów używał szablonów. Polichromia szat jest adekwatna do ikonografii świętych, dodatkowo zawsze na brzegach obwiedziona złotymi krawędziami. Ulubioną techniką stosowaną w jego pracowni był tzw. Bologneser Grund (efekt porcelany), też „miërmul”, do którego wykorzystywano proszek gipsowy otrzymany ze specjalnego kamienia alpejskiego. Ołtarz jest wykonany w stylu neogotyckim, który nawiązywał do wzorów średniowiecznych – gotyckich, powielając dawne formy oraz ornamenty i komponując je w nową całość. W trójosiowym ołtarzu głównym złożono elementy stosowane w architekturze gotyckiej, takie jak ażurowe wieżyczki zwieńczone pinaklami, dekorujące je kwiatony oraz żabki, łuki ostre, wimpergi, czy maswerki.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne zamówił i ufundował ksiądz Michał Bochenek, proboszcz parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945, tuż po wybudowaniu nowego kościoła w 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera (1855-1926). W kościele oprócz ołtarza głównego znajdują się inne dzieła tego rzeźbiarza, tj. ołtarze boczne wraz z wystrojem rzeźbiarskim i płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku. Ołtarz jest wykonany w stylu neogotyckim. W polu głównym ołtarza znajduje się płaskorzeźba Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, patronki kościoła. W 1964 roku zamówiono do ołtarza nowe tabernakulum, które wykonał Grzegorz Uruszczak z Krakowa.

Bibliografia