Matka Boska Nieustającej Pomocy

Dzieje zabytku

Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy znajduje się w ołtarzu głównym powstałym w 1903 roku w pracowni tyrolskiej Ferdinanda Stuflessera z fundacji księdza Michała Bochenka.

Opis

Obraz w kształcie stojącego prostokąta umieszczony w polu głównym ołtarza, w głębokiej wnęce, w neogotyckiej, złoconej ramie podtrzymywanej przez dwie pełnoplastyczne postacie klęczących aniołów. W centrum kompozycji znajduje się płaskorzeźbione przedstawienie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Maria ukazana jest w półpostaci, frontalnie, z Dzieciątkiem Jezus na lewym ręku. Dzieciątko widoczne z prawego profilu, z głową odwróconą do tyłu, oburącz ujmuje dłoń Marii. Jezus spogląda w kierunku niewielkiej sylwetki jednego z dwóch archaniołów znajdującego się po prawej stronie – archanioła Gabriela. Po drugiej stronie jest archanioł Michał. Twarze Marii i Dzieciątka są owalne z drobnymi ustami, długimi i wąskimi nosami, silnie podkreślonymi oczami. Oczy Marii o migdałowym kształcie, wzrok skierowany na wprost. Matka Boska ubrana jest w czerwoną suknię z długimi rękawami ze złotymi obszyciami oraz błękitny płaszcz nałożony na głowę. Dzieciątko ubrane jest w zieloną sukienkę i złocony płaszcz, z jego prawej stopy zsuwa się sandał. Szaty są mocno szrafowane. Na głowach Marii i Dzieciątka znajdują się złocone korony, natomiast wokół nich nimby: Matki Boskiej dekorowany bogatą wicią floralną, a u Dzieciątka nimb krzyżowy. Wszystkie postacie są podpisane inicjałami: nad głową Marii, po lewej stronie obrazu widnieją litery „MP”, a po prawej „ΘΥ”; następnie po lewej stronie obrazu, nad głową archanioła Michała znajdują się litery:„ΟΡМ”, a nad głową archanioła Gabriela: „OΡГ” i dalej, po prawej stronie obrazu, obok Dzieciątka Jezus litery: „IC-XC”. Tło jest jednolite, złocone. Obraz ujęty jest prostokątną, profilowaną ramą, od wewnątrz złoconą, a od zewnątrz pomalowaną na kolor czerwony. Całość ujęta jest neogotycką strukturą.

Zarys problematyki artystycznej

Obraz przedstawia Matkę Boską Nieustającej Pomocy, patronkę smutnych i potrzebujących. Powstał około 1903 roku wraz z całą strukturą ołtarza głównego, którą wykonał tyrolski rzeźbiarz Ferdinand Stuflesser z fundacji księdza Michała Bochenka, długoletniego proboszcza parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945. Niewątpliwie cechy formalne płaskorzeźby porównywane choćby z rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ołtarza bocznego (również autorstwa Stuflessera) pozwalają przypisywać mu to dzieło. Płaskorzeźba jest wzorowana na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie znajduje się ona w kościele Redemptorystów św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Autorstwo Stuflessera jest niezwykle interesujące, bowiem obrazy o tej tematyce były w owym czasie rozpowszechniane przez redemptorystów prawie wyłącznie w tzw. wiernych kopiach, opatrzonych atestem z pieczęciami. Ikona z kościoła redemptorystów genezą sięga do typu ikonograficznego, określanego mianem Hodegetrii (grec. Przewodniczka, Wskazująca Drogę), ze względu na wyprostowaną dłoń Marii, skierowaną w stronę Jezusa. Wszystkie postacie na ikonie podpisane są inicjałami: Matka Boska – „MP-ΘΥ”, archanioł Michał – „ΟΡМ”, archanioł Gabriel – „OΡГ”, a Dzieciątko Jezus – „IC-XC”. Według przekazu Maurona bł. Pius IX na audiencji prywatnej 11 grudnia 1865, przekazując ikonę Matki Bożej Nieustającej Pomocy pod opiekę redemptorystów, wypowiedział słowa: „Uczyńcie Ją znaną całemu światu”. Od tamtej pory redemptoryści rozsyłali wierne kopie rzymskiej ikony w różne zakątki świata. Pierwsze powstawały w pracowni szwajcarskiego artysty Jakoba Wügera (1829–1892). W archiwum generalnym zachował się dokument mówiący o „pierwszych czterystu wiernych kopiach ikony w jej oryginalnych rozmiarach, przeznaczonych do kultu publicznego”, opatrzonych „certyfikatem” wiarygodności, z dokładną datacją, numerem seryjnym oraz podpisem i pieczęcią generała redemptorystów. Oprócz wiernych wizerunków sporządzanych na desce zadbano także o mniej kosztowne litografie, których liczba do 1876 roku osiągnęła 120 tysięcy. W Archiwum Generalnym Redemptorystów przechowywane są skrupulatne rejestry kopii cudownej ikony prowadzone przez brata zakonnego Carla Juana Baptistę Sinsa (1838–1884) i jego następców. Dzięki nim można zaobserwować ogromną dynamikę rozpowszechniania wizerunku Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Apogeum tego procesu przypada na pierwsze dwie dekady XX wieku, kiedy rozesłano z Rzymu aż 3189 kopii, czyli w okresie powstania omawianego dzieła.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Bardzo dobry.

Streszczenie

Obraz przedstawia Matkę Boską Nieustającej Pomocy, patronkę smutnych i potrzebujących. Powstał około 1903 roku wraz z całą strukturą ołtarza głównego. Autorem ołtarza oraz obrazu jest tyrolski rzeźbiarz Ferdinand Stuflesser. Płaskorzeźba jest wzorowana na ikonie, którą według legendy namalował prawosławny malarz S. Lazzaro w XI lub XII wieku. Obecnie znajduje się w kościele Redemptorystów św. Alfonsa w Rzymie (nieopodal bazyliki Santa Maria Maggiore). Wizerunek w XIX wieku spopularyzowali redemptoryści, a następnie rozpowszechnili go na całym świecie.

Bibliografia