Najświętsze Serce Jezusa

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Stryszawa
Miejscowość
Krzeszów
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sucha Beskidzka
Parafia
Matki Boskiej Nieustającej Pomocy
Tagi
Ferdinand Stuflesser ks. Michał Bochenek Najświętsze Serce Jezusa rzeźba XX wieku
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny północny
Identyfikator
DZIELO/03078
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
około 1903 roku
Fundator
ksiądz Michał Bochenek
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
St. Urlich-Grodenthal, Tyrol
Technika i materiał
drewno, techniki rzeźbiarskie, polichromowanie, złocenie
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Rzeźba została wykonana do ołtarza bocznego, który zamówił i ufundował ksiądz Michał Bochenek, proboszcz parafii w Krzeszowie w latach 1900-1945, tuż po wybudowaniu nowego kościoła w 1903 roku. Wydarzenie to fundator odnotował w kronice parafialnej: „Ja na swój rachunek zamówiłem trzy ołtarze w Tyrolu u Stuflessera (St. Urlich-Gröden)”.

Opis

Rzeźba pełnoplastyczna, ustawiona na niskim prostopadłościennym cokole. Chrystus ukazany w całej postaci, stojący w delikatnym kontrapoście, prawą ręką czyni gest błogosławieństwa, lewą wskazuje na gorejące na piersi serce. Głowa delikatnie skłoniona w dół, twarz podłużna z długim i wąskim nosem, okolona krótką brodą, rozdzieloną na dwa pukle. Włosy długie, ciemnobrązowe, z przedziałkiem pośrodku, opadające na plecy bujnymi falami. Chrystus ubrany jest w długą białą suknię, obszytą na brzegach złotą lamówką, przewiązaną w talii złotym paskiem oraz czerwony płaszcz o oliwkowozielonej podszewce, bogato zdobiony stylizowanymi kwiatami, założony na lewy bark, drugi koniec płaszcza przytrzymuje lewą ręką, na stopach sandały. Płaszcz dodatkowo dekorowany jest na brzegu ozdobną lamówką złożoną z rzędu wielopłatkowych kwiatków. Na dłoniach Chrystus ma widoczne ślady męki, a na piersi gorejące serce, oplecione koroną cierniową, z zatkniętym u góry krzyżykiem, ukazane na tle promienistej glorii. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, nad głową Chrystusa okrągły nimb, z wyciętym ażurowo w polu krzyżem.


Zarys problematyki artystycznej

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa w kościele w Krzeszowie powstała około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera. Fundatorem dzieła był wieloletni proboszcz parafii w Krzeszowie ksiądz Michał Bochenek. W kościele oprócz ołtarza bocznego z wystrojem rzeźbiarskim znajdują się inne dzieła Stuflessera, tj. ołtarz główny i drugi ołtarz boczny oraz płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku, prawdopodobnie po swoim powrocie z Monachium, gdzie studiował pod kierunkiem Josefa Knabla. Ferdinand Stuflesser nie aspirował do projektowania i wykonywania indywidualnych dzieł artystycznych, lecz próbował przekazać ekspresję i ducha religijnego pod wpływem stylu nazarejskiego. Precyzja detalu była o wiele ważniejsza niż swoboda tworzenia, a użycie w tym celu pomocy technicznych było zrozumiałe i uzasadnione. Do malowania ornamentów używał szablonów. Polichromia szat jest adekwatna do ikonografii świętych, dodatkowo zawsze na brzegach obwiedziona złotymi krawędziami. Ulubioną techniką stosowaną w jego pracowni był tzw. Bologneser Grund (efekt porcelany), też „miërmul”, do którego wykorzystywano proszek gipsowy otrzymany ze specjalnego kamienia alpejskiego. Ikonografia Najświętszego Serca Pana Jezusa rozwinęła się w czwartej ćwierci XVIII wieku, a w sztuce dewocyjnej w XIX i na początku XX wieku. Na teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa do Serca Pana Jezusa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Porządek nabożeństwa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni, włoski malarz epoki baroku, namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazuje Jezusa w półpostaci, trzymającego w lewej ręce serce na dłoni, a prawą na nie wskazującego. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia tego tematu w sztuce. Na rozpowszechnienie wizerunku, zwłaszcza w sztuce dewocyjnej, miało wpływ wykorzystanie kompozycji jako ilustracji w wydanym w 1768 roku w Rzymie druku „Raccolta di ragionamenti in lode del Santissimo Cuor di Gesù” (rycina Giovaniego Antonia Faldoniego). Drugi obraz Batoniego o zbliżonej ikonografii, w którym Serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej prym wiodły dwa warianty przedstawienia: rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba z kościoła w Krzeszowie bezpośrednio nawiązuje do tego pierwszego wariantu, wzorowanego na włoskim obrazie Batoniego.

Streszczenie

Rzeźba Najświętsze Serce Pana Jezusa w kościele Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie powstała około 1903 roku w pracowni tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera z przeznaczeniem do ołtarza bocznego. Fundatorem dzieła był wieloletni proboszcz parafii w Krzeszowie ksiądz Michał Bochenek. Ferdinand Stuflesser prowadził jeden z wiodących warsztatów w Gröden, który założył w 1875 roku. Rzeźba stanowi przykład najpopularniejszego wariantu ikonograficznego ukazania tego tematu w sztuce, wzorowanego na włoskim obrazie barokowego malarza Pompea Batoniego w kościele Il Gesù w Rzymie, a wykonanego w tyrolskiej pracowni na początku XX wieku.

Bibliografia

"Dziedzictwo kulturowe Podbabiogórza. Zabytki", Sucha Beskidzka 2014
Kraševac Irena , "Kipar Ferdinand Stuflesser. Doprinos tirolskom sakralnom kiparstvu druge polovice 19. stoljeća u sjevernoj Hrvatskoj" , „Radovi Instituta za povijest umjetnosti” , s. 231-239
Klekot Ewa, "Najświętsze Serce Jezusowe – sceny z życia symbolu" , „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” , s. 55-66
Michalczyk Zbigniew, "W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku", Warszawa 2016

Osoby związane z dziełem

Jak cytować?

Maria Działo, "Najświętsze Serce Jezusa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/najswietsze-serce-jezusa-15

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności