Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała do nowo wybudowanego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie około 1903 roku.

Opis

Ambona wolnostojąca, dostępna schodkami od strony prezbiterium, z pulpitem do czytania. Kosz sześcioboczny ustawiony na postumencie o przekroju wieloliścia utworzonym z wiązki kolumienek o złoconych bazach i trzonach zdobionych rytym ornamentem roślinnym, osadzonym na niskim, sześciobocznym cokole. U podstawy kosza ostrołukowy fryz arkadkowy. Ścianki kosza podzielone na trzy części dekoracją pseudomaswerkową w formie arkadek. W środkowej arkadce każdego z pól płaskorzeźbione, polichromowane i złocone przedstawienie ewangelistów: św. Jana, św. Mateusza, św. Marka i św. Łukasza. Powyżej fryz ze stylizowanych lilii heraldycznych. Schody jednobiegowe, z balustradą utworzoną z rzędu wąskich kolumienek, ustawionych na niskich cokołach i bazach, o złoconych trzonach i półkolistych kapitelach. Każdy z ewangelistów ukazany całopostaciowo, frontalnie, z księgą w lewej ręce i piórem w prawej. U stóp ewangelistów przedstawiono odpowiadające im atrybuty: św. Marka – lew, św. Jana – orzeł, św. Mateusza – człowiek, św. Łukasza - wół. Ewangeliści, oprócz św. Jana mają rysy twarzy dojrzałych mężczyzn, z brodami, św. Jan bez brody z długimi i jasnymi włosami, opadającymi na plecy. Ubrani są w długie złocone suknie i złocone płaszcze. Struktura malowana na ciemny brąz, płyciny na kolor niebieski, zielony i czerwony, partie ornamentu złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia każdego kościoła. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Ambona w kościele w Krzeszowie reprezentuje typ ambony wolnostojącej. Jej najważniejszymi elementami są postacie ewangelistów ukazane na ściankach kosza w typowym ujęciu ikonograficznym: z piórami w jednej dłoni, z księgą w drugiej, w towarzystwie odpowiadających im atrybutów.Atrybuty ewangelistów (człowiek, lew, orzeł i wół) pojawiają się już w wizji Ezechiela (Ez 1, 1-14) i apokaliptycznym widzeniu św. Jana (Ap 4, 6-8). Symbole te znane były również w obrazie świata starożytnych Babilończyków, gdzie odnosiły się do zodiaku, pór roku i czterech stron świata. Każde z trzech zwierząt ucieleśnia szczególny typ siły fizycznej: lew – siła potężna, ognista, nieujarzmiona; orzeł – ostrość wzroku, wysokość i szybkość lotu; wół – odporność i wytrwałość. Z kolei człowiek oznacza istotę obdarzoną duszą, inteligencją i wolą. W wizji Ezechiela cechy te są poszerzone i opisują Boga: człowiek – poznanie i wolę Boga, wół – jego siłę, lew – potęgę, a orzeł – wszechwiedzę. Z odniesieniem czterech symboli do tajemnic Chrystusa i do Ewangelii spotykamy się po raz pierwszy u św. Hieronima. W Lidii odkryto blok marmuru z następującym tekstem, odnoszącym się do Chrystusa i odpowiadający czterem atrybutom ewangelistów: „Jak człowiek cierpiał, jak lew zwyciężał, jak orzeł wzleciał, jak wół został zabity na ofiarę”. Ambona powstała do nowo wybudowanego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie około 1903 roku. Źródła archiwalne nie ujawniły autora dzieła. Wykonała ją albo pracownia tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, albo lokalny stolarz Kasper Ćwiąkała. Stuflesser sporządził do kościoła w Krzeszowie ołtarz główny, ołtarze boczne wraz z wystrojem rzeźbiarskim i płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej. Z kolei Kasper Ćwiąkała stalle prezbiterium. Wszystkie dzieła są utrzymane w stylu neogotyckim.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dobry.

Streszczenie

Ambona powstała do nowo wybudowanego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Krzeszowie około 1903 roku. Reprezentuje typ ambony wolnostojącej. Jej najważniejszymi elementami są postacie ewangelistów ukazane na ściankach kosza w typowym ujęciu ikonograficznym: z piórami w jednej dłoni, z księgą w drugiej, w towarzystwie odpowiadających im atrybutów. Wykonała ją albo pracownia tyrolskiego rzeźbiarza Ferdinanda Stuflessera, albo lokalny stolarz Kasper Ćwiąkała.

Bibliografia