Ołtarz główny

Dzieje zabytku

Ołtarz oraz ustawione w nim rzeźby wykonał, jak wynika z zapisów kroniki parafialnej, przed 1773 rokiem pochodzący z Kieżmarku snycerz Johann Feeg. Stanowiącą wymiennie jedno z przedstawień pola głównego figurę św. Stanisława, również dzieło Feega, opisywano jako opasaną miedzianym i złoconym łańcuchem, czego niestety nie można już zobaczyć. W 1869 roku oraz na przełomie XX i XXI wieku rzeźby wraz z ołtarzem zostały odrestaurowane. W latach 1869 i 1938 ołtarz odzłocono, a w 2009 roku został odnowiony pod nadzorem Danuty Prządy.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem oraz bramkami. Mensa sarkofagowa, dekorowana na froncie rokokowym kartuszem zawierającym datę odnowienia kościoła – 1869. Na niej tabernakulum w formie drewnianej skrzynki, o wklęsło-wypukłej ściance frontowej, flankowanej przez ukośnie dostawioną parę pilastrów na cokołach o trzonach w formie spływów wolutowych, dźwigających imposty oraz gzyms wyłamujący się w centrum w formę wspornika stanowiącego tron wystawienia. Całość ujęta ornamentalnymi spływami ustawionymi na cokole z prześwitami wypełnionymi kratką z krzyżykami. Drzwiczki w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym, dekorowanym rocaille'em; w polu na fakturowanym tle płaskorzeźbione przedstawienie kielicha z hostią w glorii.
Nastawa ołtarzowa ustawiona na dwustrefowym cokole, zryzalitowanym przy brzegach; ujęta wiązką pilastrów i stojącą przed nimi parą kolumn o kapitelach kompozytowych, dźwigających fragmenty pełnego belkowania, o delikatnie wklęsło-wypukłej linii gzymsu. Zwieńczenie w formie wklęsło-wypukłej, ujęte spływającymi na belkowanie dużymi wolutami, zamknięte stylizowanym gzymsem w formie łuku odcinkowego nadwieszonego z uskokiem. W polu środkowym pierwszej kondygnacji nisza z figurą Matki Boskiej Różańcowej wymiennie z figurą św. Sebastiana i obrazem z przedstawieniem męczeństwa św. Sebastiana, ujęta profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, dekorowana fragmentami rocaille'ów oraz zwieńczona ażurową konstrukcją utworzoną z rocaille'ów. Przed pilastrami rocaille’owe wsporniki z figurami św. Piotra i św. Pawła. W polu zwieńczenia obraz z przedstawieniem św. Floriana ujęty ramą w formie zbliżonej do koła z wpisanym kwadratem, dekorowaną fragmentami rocaille'ów i flankowaną zwisami utworzonymi z ulistnionych gałązek. Brzeg zwieńczenia i woluty zdobione rocaille’ową falbaną, na wolutach para siedzących puttów trzymających róże. Bramki ujęte od zewnątrz parą opilastrowanych filarów o trzonach dekorowanych rocaille'em, na których stoją figury św. Jana Ewangelisty po lewej i św. Jana Chrzciciela po prawej stronie. Przejścia w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem odcinkowym nadwieszonym, z drzwiami o tym samym kształcie dekorowanymi płyciną z czterema uszakami, zakończoną trójkątnie z malowanymi na drewnie przedstawieniami Archanioła Michała po lewej i Archanioła Rafała po prawej stronie. Bramki zamknięte stylizowanym łukiem odcinkowym nadwieszonym dekorowanym rocaille'em zwieńczonym wspornikiem na rzeźby św. Stanisława i św. Wojciecha. Powyżej bramek proste ścianki zamknięte profilowanym gzymsem, wypełniające całą szerokość prezbiterium.
Struktura polichromowana w kolorze zielonym, z marmoryzowanymi detalami i ściankami osi zewnętrznych; ornamentyka, profile i kolumny złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tak zwanego spiskiego lub wschodniosłowackiego rokoka, stylu, który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega i działającego w Spiskiej Sobocie malarza Imricha Jagušiča, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu. Wszystkie trzy ołtarze są bardzo rozbudowane, a ich nisze wypełniają lustra. Podobne rozwiązania zastosowano w drewnianym kościele w Białce oraz w kilku murowanych na Spiszu, między innymi we Frydmanie i Niedzicy. Na Spiszu wzrastała równocześnie liczba kompleksowych realizacji, w których różne rodzaje twórczości artystycznej (snycerstwo, rzeźbiarstwo, malarstwo) ściśle łączyły się ze sobą. Inne, wspólnie wykonane przez obu artystów nastawy ołtarzowe, można oglądać w kościołach Pijarów w Kieżmarku, parafialnym w Popradzie Wielkiej oraz w Wierzbowie. Od lat osiemdziesiątych XVIII wieku, czyli około 10 lat później, do głosu zaczęły już dochodzić tendencje klasycyzujące.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

W 2009 roku ołtarz został odnowiony pod nadzorem Danuty Prządy.

Streszczenie

Ołtarz główny został ustawiony przed 1773 rokiem. Strukturę oraz rzeźby, wyłączając figurę Matki Boskiej, sporządził kieżmarski rzeźbiarz Johann Feeg, a obraz na zasuwie oraz w zwieńczeniu działający w Spiskiej Sobocie Imrich Jagušič. Nastawa została wykonana w stylu spiskiego rokoka i odznacza się wyjątkową dekoracyjnością form podkreśloną lustrami wypełniającymi główną niszę.

Bibliografia