Ołtarz boczny prawy św. Mikołaja

Dzieje zabytku

Ołtarz oraz ustawione w nim rzeźby wykonał, jak wynika z zapisów kroniki parafialnej, po 1770 roku pochodzący z Kieżmarku snycerz Johann Feeg. Z tego samego źródła wynika, że w 1772 roku ołtarz był już ukończony. W 1869 i 1938 roku ołtarz odzłocono, a w latach 2004-2005 został on odnowiony w pracowni konserwatorskiej Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie pod nadzorem Danuty Prządy.

Opis

Nastawa ołtarzowa architektoniczna, jednoosiowa, jednokondygnacyjna ze zwieńczeniem. Mensa sarkofagowa, dekorowana na froncie dwiema płycinami w kształcie leżących prostokątów, ujętych po bokach i spiętych motywem ornamentalnym utworzonym z rocaille’a i liści. Oś nastawy flankowana pilastrami przechodzącymi dołem w konsole i górą we fragmenty pełnego belkowania, o delikatnie wklęsło-wypukłej linii gzymsu. Zwieńczenie w formie wklęsło-wypukłej ujęte spływającymi na belkowanie dużymi wolutami, zamknięte stylizowanym gzymsem z ceowników i zwieńczone wyobrażeniem oka Opatrzności, na tle glorii promienistej i obłoków. W polu środkowym pierwszej kondygnacji rzeźba ukazująca św. Mikołaja przesłaniana obrazem z przedstawieniem św. Antoniego Padewskiego adorującego Matkę Boską z Dzieciątkiem wykonanym w 1830 roku przez nowotarskiego malarza Tomasza Nankego, na zamówienie organisty Jakuba Pasigowskiego. Nisza ujęta profilowaną ramą w formie stojącego prostokąta zamkniętego łukiem półkolistym nadwieszonym z uskokiem, dekorowana fragmentami rocaille’ów. Na konsolach figury św. Jana Nepomucena po lewej stronie i św. Karola Boromeusza po prawej. W polu zwieńczenia obraz z przedstawieniem św. Agaty ujęty ramą w formie trójlistnej, dekorowaną fragmentami rocaille'ów i flankowaną kwitnącymi gałązkami. Brzeg zwieńczenia i woluty zdobione taśmą i rocaille'ami, na wolutach para siedzących puttów, na zwieńczeniu uskrzydlone główki anielskie.
Struktura polichromowana w kolorze zielonym, z marmoryzowanym cokołem i płycinami; ornamentyka i profile złocone i srebrzone.

Zarys problematyki artystycznej

Ołtarz i znajdujące się w nim rzeźby są przykładami tzw. spiskiego lub wschodniosłowackiego rokoka, stylu, który stopniowo kształtował się od lat czterdziestych XVIII stulecia i cechował się wyjątkową dekoracyjnością środków wyrazu. Twórczość kieżmarskiego rzeźbiarza Johanna Feega i działającego w Spiskiej Sobocie malarza Imricha Jagušiča, autorów omawianego dzieła, stanowiła kulminacyjne osiągnięcie tego stylu. Wszystkie trzy ołtarze są bardzo rozbudowane, a ich nisze wypełniają lustra. Podobne rozwiązania zastosowano w drewnianym kościele w Białce oraz w kilku murowanych na Spiszu, m.in. we Frydmanie i Niedzicy. Na Spiszu rosła równocześnie liczba kompleksowych realizacji, w których różne rodzaje twórczości artystycznej (snycerstwo, rzeźbiarstwo, malarstwo) ściśle łączyły się ze sobą. Inne wspólnie wykonane przez obu artystów nastawy ołtarzowe można oglądać w kościołach Pijarów w Kieżmarku, parafialnym w Popradzie Wielkiej oraz w Wierzbowie. Od lat osiemdziesiątych XVIII wieku, czyli około 10 lat później, do głosu zaczęły już dochodzić tendencje klasycyzujące.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Ołtarz w latach 2004-2005 został odnowiony w pracowni konserwatorskiej Muzeum Archidiecezjalnego w Krakowie pod nadzorem Danuty Prządy.

Streszczenie

Ołtarz boczny został wykonany między 1770 a 1772 rokiem. Strukturę oraz rzeźby sporządził kieżmarski rzeźbiarz Johann Feeg, obraz na zasuwie oraz w zwieńczeniu działający w Spiskiej Sobocie Imrich Jagušič. Nastawa została wykonana w stylu spiskiego rokoka i odznacza się wyjątkową dekoracyjnością podkreśloną lustrami wypełniającymi niszę główną.

Bibliografia