Ambona

Dzieje zabytku

Ambona powstała zapewne podczas jednej z osiemnastowiecznych renowacji świątyni. Jedna z ważniejszych rozpoczęła się w 1781 roku: „[Ksiądz] Franciszek Minocki […] z Panią Anną z Morskich Grodzicką Kasztelanową Oświęcimską, wysokich cnót Kollatorką, wspólnie łożonym nakładem, z samych prawie fundamentów, reperuie Kościół”. Prawdopodobnie remont trwał kilka lat, bowiem jeszcze podczas wizytacji w 1783 roku nie podjęto się opisu kościoła ze względu na trwające prace „dla znaczney reparacyi, w którey teraz iest exekrowany, y dlatego co do materyalnego stanu nie opisuje się”. Wtedy prawdopodobnie kościół uzyskał obecne, rokokowe wyposażenie: trzy ołtarze oraz ambonę. W inwentarzu z 1827 roku zapisano: „Ambona snycerskiey roboty nowszey ieszcze nie malowana, na szczycie statuą anioła z trabą maiąca, do którey wchód dobry z zakrysti”. Pełną konserwację nastawy wykonano w 1996 roku pod kierownictwem Kingi Kuzemczak i Danuty Przędy. Podczas konserwacji na kartach księgi, którą trzyma anioł umieszczono, a zapewne raczej odsłonięto spod warstw farby napis: „RZEKŁ / BÓG / DO PANA / MEGO / SIĄDŹ / PO PRAWICY / MOJEJ”.

Opis

Ambona drewniana przy północnej ścianie prezbiterium; z koszem na rzucie czworoboku ze ściętymi narożami. Część dolna w formie odwróconego, ściętego ostrosłupa z podwieszonym owocem winnego grona, w kształcie kulistym, otoczonym liśćmi akantu. Na podwieszeniu, w narożach dużych rozmiarów woluty. Kosz wydzielony profilowanym cokołem u dołu. W narożach pilastry o trzonach wypełnionych podwieszonymi kampanulami; w dolnej części przechodzą w woluty. Kapitele zredukowane do małej wolutki. W polach ścian bocznych złocone, prostokątne płyciny wypełnione dekoracją rocaille'ową oraz akantem. Na licu większy kartusz utworzony z akantu i rocaille'a. Kosz wieńczy wydatny, silnie profilowany gzyms. Zaplecek prostokątny, ujęty uszakami z akantu, zakończony wolutami. Flankowany pilastrami pozbawionymi kapiteli, trzony wypełnione podwieszonymi kampanulami. Drzwi prostokątne zamknięte łukiem kotarowym ściętym, w centrum złocone oko Opatrzności na tle srebrzonych obłoków i złotej glorii promienistej. Nad drzwiami, na osi, złocona muszla palmetowa. Baldachim na rzucie analogicznym jak kosz, w podniebieniu srebrzona gołębica Ducha Świętego na tle glorii promienistej. Wokół podwieszony lambrekin o srebrzonych chwostach. Brzegi profilowane, na osi środkowej złocony kartusz rocaille'owy. Zwieńczenie w formie ściętego ostrosłupa z wolutami na narożach. Na szczycie pełnoplastyczna rzeźba anioła dmącego w trąbę, który w lewej dłoni trzyma z księgą z tekstem „RZEKŁ / BÓG / DO PANA / MEGO / SIĄDŹ / PO PRAWICY / MOJEJ”. Ambona utrzymana w kolorystyce jasnego beżu, złocenia w partiach ornamentu i załamaniach profili detalu architektonicznego.

Zarys problematyki artystycznej

Ambona stanowi jeden z głównych elementów wyposażenia każdego kościoła. Jej przeznaczenie wiązało się z odczytywaniem teksów liturgicznych oraz wygłaszaniem kazań. Podniebienie baldachimu zdobi płaskorzeźbiona gołębica Ducha Świętego, która symbolizuje natchnienie Duchem Świętym, tego który przemawia. Strukturę charakteryzują rokokowe dekoracje, typowe dla ambon z tego okresu. Ścianki kosza zdobią spływy wolutowe, podobnie jak w ołtarzach bocznych, które zapewne powstały w tym samym warsztacie stolarskim po 1783 roku.

Streszczenie

Ambona powstała zapewne podczas jednej z osiemnastowiecznych renowacji świątyni po 1783 roku. Została wykonana w stylu rokokowym wraz z pozostałym wyposażeniem świątyni: dwoma ołtarzami bocznymi oraz ołtarzem głównym.

Bibliografia