Najświętsze Serce Jezusa

Województwo
MAŁOPOLSKIE
Powiat
suski
Gmina
Budzów
Miejscowość
Bieńkówka
Metropolia
Krakowska
Diecezja
Krakowska
Dekanat
Sułkowice
Parafia
Parafia Przenajświętszej Trójcy
Tagi
Chodziński Kazimierz Mieczysław Najświętsze Serce Jezusa Pająk Agata Pająk Józef
Miejsce przechowywania
ołtarz boczny Najświętszego Serca Jezusa
Identyfikator
DZIELO/13781
Kategoria
rzeźba
Ilość
1
Czas powstania
1895 rok
Fundator
Józef i Agata Pająkowie z Bienkówki
Miejsce (państwo, miasto, region geograficzny)
Kraków
Technika i materiał
drewno, rzeźbione, polichromowane, złocone
Wymiary szczegółowe
Wysokość figury – 148 cm
Autor noty katalogowej
Maria Działo
Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska

Dzieje zabytku

Figura została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku i ustawiona na ołtarzu bocznym Najświętszego Serca Pana Jezusa, który sprowadzono do kościoła w Bieńkówce w 1796 roku z kościoła św. Norberta w Krakowie. W kronice parafialnej pod datą 1895 odnotowano zakup rzeźby: „I dwie statuy z aksamitnemi myszami do małych ołtarzy, tj. Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi panny z Lourdes — ostatnia kupiona przez Ks. Szewczyka, a pierwsza z obydwoma myszami kupiona przez Józefa i Agatę Pająków z Bieńkówki za 150 zł, a druga 100 zł”. Wydarzenie to zrelacjonował również ksiądz Józef Bylica w liście do Prezydium Biskupiego w Krakowie z 22 czerwca 1895: „2 poboczne [ołtarze] w bieżącym miesiącu do porządku przyprowadzone; jeden Serca PJ. a drugi N. Maryi P. z Lourdes. Figury w obydwóch wykonane zostały z prawdziwym gustem w zakładzie artystycznym P. Chodzińskiego w Krakowie i pozyskały też całkowicie uznanie i zadowolenie tak swoich, jak i obcych”.

Opis

Rzeźba ustawiona na niskim prostopadłościennym postumencie o ściętych narożach. Chrystus ukazany frontalnie, w postawie stojącej, w delikatnym kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z głową skierowaną w dół. Jego lewa ręka wskazuje na gorejące serce, zaś prawa, zgięta w łokciu jest wyciągnięta do przodu. Jest ubrany w długą, białą suknię z długimi i szerokimi rękawami, u szyi obwiedzioną złotą lamówką, przewiązaną w talii złotym paskiem oraz czerwony płaszcz z jasnobrązową podszewką, obwiedziony złotą lamówką, założony na prawe ramię, z jedną połą spływającą wzdłuż prawej ręki na lewe przedramię. Na piersi Chrystusa gorejące serce na tle promienistej glorii, z zatkniętym u szczytu małym krzyżykiem. Twarz podłużna z długim i wąskim nosem, małymi oczami, zarumienionymi policzkami, okolona krótką i brązową brodą oraz długimi włosami, z przedziałkiem pośrodku, spływającymi długimi puklami na ramiona i plecy. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa rozwinął się szczególnie w XVII wieku. Na jego teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Nabożeństwo do Serca Pana Jezusa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazuje Jezusa w półpostaci, który w lewej ręce trzyma swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazuje. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia Najświętszego Serca Jezusa. Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej prym wiodły dwa warianty przedstawienia: rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba z kościoła w Bieńkówce bezpośrednio nawiązuje do tego pierwszego wariantu, a dokładniej do obrazu Batoniego z kościoła Il Gesù, w którym Jezus trzyma w dłoni gorejące serce. W tym przypadku jednak Jezus czyni tylko gest wskazujący na podtrzymywanie na dłoni serca. Od wzoru Batoniego różni go jeszcze jeden istotny szczegół — na dłoniach Jezusa brakuje zaznaczonych śladów po męce.

Rzeźba w kościele w Bieńkówce została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku, popularnie nazywanym „fabryką statuetek kościelnych”. Chodziński (1861-1921) miał rzekomo wykonać sto figur dla kościoła Dominikanów w Krakowie oraz rzeźby dla katedr w Warszawie, Wrocławiu i Sandomierzu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania bardzo dobry, rzeźba kompletna, niewielkie ubytki polichromii.

Streszczenie

Rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku i stanowi przykład najpopularniejszego wariantu ikonograficznego tego tematu w sztuce, zwłaszcza w drugiej połowie XIX i w XX wieku.

Bibliografia

"Bieńkówka przez siedem wieków", Kraków 2003
Klekot Ewa, "Najświętsze Serce Jezusowe – sceny z życia symbolu" , „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” , s. 55-66
"Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 1", Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971

Jak cytować?

Maria Działo, "Najświętsze Serce Jezusa", [w:] "Sakralne Dziedzictwo Małopolski", 2024, źródło:  https://sdm.upjp2.edu.pl/dziela/najswietsze-serce-jezusa-4

Uwaga. Używamy ciasteczek. Korzystanie ze strony sdm.upjp2.edu.pl oznacza, że zgadzasz się na ich używanie. Więcej informacji znajdziesz w zakładce Polityka prywatności