Najświętsze Serce Jezusa

Dzieje zabytku

Figura została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku i ustawiona na ołtarzu bocznym Najświętszego Serca Pana Jezusa, który sprowadzono do kościoła w Bieńkówce w 1796 roku z kościoła św. Norberta w Krakowie. W kronice parafialnej pod datą 1895 odnotowano zakup rzeźby: „I dwie statuy z aksamitnemi myszami do małych ołtarzy, tj. Serca Pana Jezusa i Najświętszej Maryi panny z Lourdes — ostatnia kupiona przez Ks. Szewczyka, a pierwsza z obydwoma myszami kupiona przez Józefa i Agatę Pająków z Bieńkówki za 150 zł, a druga 100 zł”. Wydarzenie to zrelacjonował również ksiądz Józef Bylica w liście do Prezydium Biskupiego w Krakowie z 22 czerwca 1895: „2 poboczne [ołtarze] w bieżącym miesiącu do porządku przyprowadzone; jeden Serca PJ. a drugi N. Maryi P. z Lourdes. Figury w obydwóch wykonane zostały z prawdziwym gustem w zakładzie artystycznym P. Chodzińskiego w Krakowie i pozyskały też całkowicie uznanie i zadowolenie tak swoich, jak i obcych”.

Opis

Rzeźba ustawiona na niskim prostopadłościennym postumencie o ściętych narożach. Chrystus ukazany frontalnie, w postawie stojącej, w delikatnym kontrapoście, z prawą nogą ugiętą w kolanie, z głową skierowaną w dół. Jego lewa ręka wskazuje na gorejące serce, zaś prawa, zgięta w łokciu jest wyciągnięta do przodu. Jest ubrany w długą, białą suknię z długimi i szerokimi rękawami, u szyi obwiedzioną złotą lamówką, przewiązaną w talii złotym paskiem oraz czerwony płaszcz z jasnobrązową podszewką, obwiedziony złotą lamówką, założony na prawe ramię, z jedną połą spływającą wzdłuż prawej ręki na lewe przedramię. Na piersi Chrystusa gorejące serce na tle promienistej glorii, z zatkniętym u szczytu małym krzyżykiem. Twarz podłużna z długim i wąskim nosem, małymi oczami, zarumienionymi policzkami, okolona krótką i brązową brodą oraz długimi włosami, z przedziałkiem pośrodku, spływającymi długimi puklami na ramiona i plecy. Polichromia w odsłoniętych partiach ciała naturalistyczna, detale złocone.

Zarys problematyki artystycznej

Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa rozwinął się szczególnie w XVII wieku. Na jego teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Nabożeństwo do Serca Pana Jezusa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ukazuje Jezusa w półpostaci, który w lewej ręce trzyma swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazuje. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia Najświętszego Serca Jezusa. Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. W rzeźbie dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej prym wiodły dwa warianty przedstawienia: rozwinięty do pełnej postaci wizerunek Najświętszego Serca Jezusa według Batoniego oraz Venite ad me (Mt 11, 28), w którym Jezus ukazany jest w postawie stojącej, z szeroko rozłożonymi na boki rękami. Rzeźba z kościoła w Bieńkówce bezpośrednio nawiązuje do tego pierwszego wariantu, a dokładniej do obrazu Batoniego z kościoła Il Gesù, w którym Jezus trzyma w dłoni gorejące serce. W tym przypadku jednak Jezus czyni tylko gest wskazujący na podtrzymywanie na dłoni serca. Od wzoru Batoniego różni go jeszcze jeden istotny szczegół — na dłoniach Jezusa brakuje zaznaczonych śladów po męce.

Rzeźba w kościele w Bieńkówce została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku, popularnie nazywanym „fabryką statuetek kościelnych”. Chodziński (1861-1921) miał rzekomo wykonać sto figur dla kościoła Dominikanów w Krakowie oraz rzeźby dla katedr w Warszawie, Wrocławiu i Sandomierzu.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Stan zachowania bardzo dobry, rzeźba kompletna, niewielkie ubytki polichromii.

Streszczenie

Rzeźba Najświętszego Serca Pana Jezusa została wykonana w zakładzie Kazimierza Mieczysława Chodzińskiego w Krakowie w 1895 roku i stanowi przykład najpopularniejszego wariantu ikonograficznego tego tematu w sztuce, zwłaszcza w drugiej połowie XIX i w XX wieku.

Bibliografia