Matka Boska Różańcowa ze św. Dominikiem i św. Katarzyną Sieneńską oraz Najświętsze Serce Jezusa

Opis

Obraz w formie stojącego prostokąta w profilowanej i złoconej ramie. W centrum, na piedestale z napisem „AVE MARIA” tronująca Matka Boska z Dzieciątkiem na kolanach, po bokach której klęczące postacie św. Dominika i św. Katarzyny Sieneńskiej. Matka Boska ukazana frontalnie, przechylona delikatnie w lewo z pochyloną głową ukazaną w trzech czwartych, lewą ręką opuszczoną wzdłuż ciała podaje różaniec św. Katarzynie, prawą podtrzymuje Dzieciątko. Twarz o delikatnym rysach i ciemniej karnacji, z długim i wąskim nosem oraz drobnymi ustami, głowa okolona ciemnobrązowymi, długimi włosami z przedziałkiem na środku. Maria jest ubrana w beżowo-brązową suknię z napisem „ROSARIO” na piersi oraz zielony płaszcz przerzucony z przodu przez prawe przedramię, udrapowany na kolanach, spod sukni widoczna lewa stopa w sandale. Głowa ujęta złotym nimbem, powyżej którego ażurowa, aplikowana korona. Dzieciątko ukazane frontalnie, z głową zwróconą w trzech czwartych w prawo, a nogami w lewą stronę, prawą ręką podaje różaniec św. Dominikowi. Twarz okrągła z szerokim nosem, półprzymkniętymi, ciemnymi oczami, małymi bladoróżowymi ustami. Głowa okolona jasnymi, krótkimi włosami z przedziałkiem na środku. W partii bioder przesłonięty białą tkaniną, na piersi złoty krzyżyk zawieszony na podwójnym łańcuszku. Głowa ujęta promienistym nimbem, powyżej którego korona, analogiczna jak u Marii. Głowy obu postaci okolone wieńcem z 12 gwiazd, dodatkowo nad głową Chrystusa jedna gwiazda. Po lewej stronie obrazu św. Dominik ukazany z prawego profilu, w pozycji klęczącej, ciężar ciała opiera na prawej nodze, prawą ręką sięga po różaniec, lewą wyciąga przed siebie. Głowa zwrócona do góry, z tonsurą, nad nią mały i okrągły nimb. Twarz szczupła o śniadej karnacji, okolona gęstym zarostem, prosty nos, głęboko osadzone oczy patrzące w górę, niewielkie, czerwone usta. Święty ubrany jest w biały habit dominikański oraz czarny płaszcz spływający na plecy. Św. Katarzyna zwrócona w trzech czwartych w prawo, delikatnie odchylona w tył, w pozycji klęczącej z rękami rozłożonymi na boki. Głowa delikatnie uniesiona, twarz z zaróżowionymi policzkami, szczupła, o ciemnobrązowych oczach uniesionych ku górze, prostym nosie, różowych ustach i wydatnym podbródku. Święta ubrana jest w habit i płaszcz dominikański; z koroną cierniową na głowie. Tło architektoniczne, po bokach dwa okna otwarte na pejzaż marynistyczny, z widoczną górą i łódką. Niebo zachmurzone, błękitno-żółte.

Na odwrociu obraz z Najświętszym Sercem Pana Jezusa. Chrystus ukazany frontalnie w trzech czwartych postaci. Lewą rękę przyciska do piersi, wskazując na gorejące serce, prawą wyciąga przed siebie, prezentując rany. Twarz pociągła z długim nosem, wąskimi ustami, jasnoniebieskimi oczami, okolona jasnym zarostem. Włosy jasne z przedziałkiem na środku, opadające w puklach na ramiona i plecy. Chrystus ubrany jest w białą suknię z szerokimi rękawami, przewiązaną w talii paskiem oraz czerwony płaszcz zarzucony na ramiona i przewieszony przez pas z lewego boku. Wokół głowy nimb krzyżowy, z ran wydobywają się promienie. Tło jednolite, szarozielone.

Zarys problematyki artystycznej

Na awersie umieszczono obraz przedstawiający Matkę Boską Różańcową ze świętymi dominikańskimi. Modlitwę różańcową rozpowszechnił dominikanin Alanus de Rupe, który jej powstanie łączył z osobą św. Dominika. Pierwsze bractwo różańcowe zostało założone w 1475 roku przez Jakuba Sprengera, przeora klasztoru Dominikanów w Kolonii. Wtedy też zaistniała potrzeba przedstawienia Matki Boskiej Różańcowej na obrazach. W drugiej połowie XV wieku obrazy te nawiązywały do znanych już wizerunków Matki Boskiej: Matki Boskiej Opiekuńczej, Immaculaty, czy Marii w ogrodzie różanym. W Polsce wizerunki różańcowe pojawiły się w pierwszej połowie XVI wieku i dzielą się na kilka typów: Matkę Boską Różańcową w typie Niewiasty Apokaliptycznej, Matkę Boską Orędowniczkę wiernych, przedstawienia wzorowane na wizerunkach Matki Boskiej Śnieżnej oraz Matkę Boską przekazującą różaniec świętym dominikańskim. Ta ostatnia formuła ikonograficzna rozpowszechniła się w Polsce w XVII wieku, zwłaszcza za pośrednictwem malarstwa włoskiego. Znalazła również zastosowanie na obrazie w kościele w Niegowici, powstałym w pierwszej połowie XX wieku, który powielił stary wzór ikonograficzny. Na odwrociu znajduje się drugi obraz, również z tego okresu, przedstawiający Najświętsze Serce Jezusa. Kult Najświętszego Serca Pana Jezusa rozwinął się szczególnie w XVII wieku. Na jego teologiczne ujęcie i liturgiczny kształt nabożeństwa miały wpływ objawienia siostry Marii Alacoque ze Zgromadzenia Sióstr Wizytek. Nabożeństwo do Serca Pana Jezusa zatwierdził papież Klemens XIII w 1765 roku. Wkrótce Pompeo Batoni namalował obraz „Najświętsze Serce Jezusa” dla kościoła Il Gesù w Rzymie. Wizerunek ten ukazywał Jezusa w półpostaci, który w lewej ręce trzymał swoje serce na dłoni, a prawą na nie wskazywał. Obraz stał się najczęściej reprodukowanym wzorem ujęcia Najświętszego Serca Jezusa. Drugi obraz Batoniego, o zbliżonej ikonografii, w którym Serce Jezusa goreje na tle jego piersi, a Jezus jedną ręką błogosławi, a drugą wskazuje na serce został w 1891 roku uznany za jedyne dopuszczalne przedstawienie tego tematu. Obraz w kościele w Niegowici bezpośrednio nawiązuje do obrazu Batoniego z kościoła Il Gesù w Rzymie, w którym Jezus trzyma w dłoni gorejące Serce. W tym przypadku jednak Jezus lewą ręką wskazuje na serce, a prawą ma spuszczoną w dół.

Stan zachowania / Prace konserwatorskie

Dostateczny; widoczne ubytki w warstwie malarskiej, całość silnie zbrudzona i pociemniała.

Streszczenie

Obraz Matki Boskiej Różańcowej oraz znajdujący się na odwrociu obraz Najświętsze Serce Jezusa powstały w pierwszej połowie XX wieku. Ich twórcy wzorowali się na starych formułach ikonograficznych wypracowanych w poprzednich stuleciach.

Bibliografia